A ninnau bellach wedi gadael yr Undeb Ewropeaidd – yn gyfansoddiadol, o leiaf – mae rhifyn y mis bach o bodlediad Clera (ar SoundCloud ac iTunes) yn rhoi llais i wrthdystiad y beirdd. Yn ogystal â gorffwysgerdd yr un gen i ac Aneirin, ceir cerddi hefyd gan Mari George, Iestyn Tyne, Emyr Lewis, Annes Glyn, Siôn Aled a Siân Northey – blodeuged o wyth cerdd, felly, i gadw'r fflam yn fyw. Gelli ddarllen fy ngherdd i, 'Parliament Square', ar y wefan hon drwy glicio fan hyn. Ceir hefyd rywfaint o hanes taith Aneirin i Lydaw'n ddiweddar, a thaith arall gen i i India, y tro hwn i Kolkata, er mwyn lansio a hyrwyddo cyfrol newydd o gerddi i blant, The Bhabachyacka and Other Wild Poems (Scholastic India), ar y cyd â Sampurna Chattarji. Trafodaeth hefyd ar feirniadu mewn eisteddfodau – yn cynnwys tips i gystadleuwyr a sylw i wefan wych Cymdeithas Eisteddfodau Cymru – hanes noson ddiweddaraf Cicio'r Bar gyda Mari George a Bwca, ynghyd â'r holl eitemau eraill arferol.

1. Hynt a helynt Aneurig, o Lydaw i Kolkata
2. 15.25 Pwnco: beirniadu eisteddfodol
3. 29.55 Pos rhif 36 gan Gruffudd a'i Ymennydd Miniog
4. 33.10 Y Gorffwysgerddi: rhesaid o gerddi i nodi gadael yr Undeb Ewropeaidd
​5. 43.25 Llinell Gynganeddol Ddamweiniol y Mis!
6. 50.40 Y Newyddion Heddiw

In the wake of the UK's departure from the European Union, February's Clera podcast (on both SoundCloud and iTunes) has a medley of poems by eight poets that form a challenge to those who think the battle's over (read mine here). We also hear from Aneirin about his recent visit to Brittany, I share some stories from my recent visit to Kolkata, and we both discuss the role of adjudicating in eisteddfodau all across Wales.

A dilyn yr eitem gyntaf o Ŵyl Gerallt yn y rhifyn diwethaf o bodlediad Clera (sy ar gael ar SoundCloud ac ar iTunes), sgwrs arall o'r ŵyl a geir yn rhifyn mis Tachwedd, y tro hwn rhwng enillydd y Gadair eleni, Jim Parc Nest, a'r archdderwydd newydd, Myrddin ap Dafydd. Daw'r orffwysfa y tro hwn o flodeugerdd newydd o gerddi doniol a olygwyd gan Gruffudd Owen, sef Chwyn (Cyhoeddiadau Barddas), cerdd gan y bardd ddigrifwr o fri Iwan Rhys am y gwaith trist o eillio'i farf. Achubodd Nei ar y cyfle yng Ngŵyl Gerallt i holi Karen Owen am ei CD newydd o gerddi ac am ei chyfrol arfaethedig o farddoniaeth ac, at hynny, ry'n ni wedi cyrraedd y drydedd rownd, sef rownd y gân, yn Nhalwrn y Beirdd Ifanc rhwng Bwystfilod Bro Myrddin a Phiwmas y Preseli. Dwi hefyd, o'r diwedd, wedi dewis enw ar gyfer fy nghyfrol newydd o farddoniaeth, sef Llyfr Gwyrdd Ystwyth – bydd honno mas yn fuan!

1. Hanes y byd a'r betws
2. 13.40 Pwnco: sgwrs o Ŵyl Gerallt rhwng Jim Parc Nest a Myrddin ap Dafydd
3. 23.45 Pos rhif 33 gan Gruffudd a'i Ymennydd Miniog
4. 28.05 Sgwrs â Karen Owen am ei gwaith CD newydd o gerddi
5. 38.00 Yr Orffwysgerdd: 'Marwnad fy Marf' gan Iwan Rhys
6. 43.35 Talwrn y Beirdd Ifanc: y drydedd rownd o'r ornest gyntaf
7. 01.02.25 Llinell Gynganeddol Ddamweiniol y Mis!
8. 01.07.15 Y Newyddion Heddiw!

Following on from a recording from Gŵyl Gerallt on last month's Clera podcast (available on both SoundCloud and iTunes), this month's podcast has another recording from the festival, a conversation this time between this year's winner of the Chair at the National Eisteddfod, Jim Parc Nest, and the new archdruid, Myrddin ap Dafydd. A shorter conversation also with Karen Owen about her new CD and collection of poetry, as well as a poem by Iwan Rhys from a new anthology of humorous poems, Chwyn​ (Cyhoeddiadau Barddas).

Mae rhifyn mis Medi o bodlediad Clera – ar SoundCloud ac ar iTunes – ychydig yn wahanol i'r afer, am fod llais Aneirin yn eisiau! Heblaw am ddarn bychan ar y dechrau lle mae Nei'n esbonio pam, wrth gwrs. Yn ei absenoldeb, fe ges i gwmni Gruffudd Antur a dau westai arbennig, Phil Davies a Richard Owen, y ddau o'r Cyngor Llyfrau gynt ac yn eisteddfodwyr brwd a phrofiadol. Diolch i'r tri am sgwrs Bwnco ddifyr iawn yn cloriannu agweddau llenyddol yr Eisteddfod Genedlaethol yn Llanrwst fis Awst, o'r Babell Lên i gyfrol y Cyfansoddiadau. Daw'r orffwysgerdd gan y prifardd Tudur Hallam o'i gyfrol newydd sbon o gerddi, Parcio (Cyhoeddiadau Barddas). At hynny, mae'r rhifyn hwn yn gartref i eitem newydd a chyffrous iawn, sef cynnyrch dwy ornest arbennig o Dalwrn y Beirdd Ifanc gyda'r meuryn brifardd Ceri Wyn Jones. Y tro hwn, cystadleuaeth y limrig yw'r arlwy, a hynny o'r ornest gyntaf a gynhaliwyd yn Sinema Canolfan y Celfyddydau yn Aberystwyth rhwng Bwystfilod Bro Myrddin a Piwmas y Preseli. Mwynhewch!

1. Ble mae Nei?
2. 06.00 Pwnco: adladd yr Eisteddfod Genedlaethol gyda Phil Davies a Richard Owen
​3. 34.30 Pos rhif 31 gan Gruffudd a'i Ymennydd Miniog
4. 42.30 Yr Orffwysgerdd: 'Gwynion' gan y prifardd Tudur Hallam
5. 46.40 Talwrn y Beirdd Ifanc: y rownd gyntaf o'r ornest gyntaf
6. 59.15 Llinell Gynganeddol Ddamweiniol y Mis!
7. 01.08.35 Y Newyddion Heddiw

September's Clera podcast – on both SoundCloud and iTunes – takes a look back at the National Eisteddfod hend at the beginning of August in Llanrwst with two guests, Phil Davies and Richard Owen, both seasoned eisteddfod-goers! A poem also by Tudur Hallam from his new collection, Parcio, and an item from a special Talwrn y Beirdd Ifanc competition recorded in July in Aberystwyth Arts Centre between two teams of young poets, Bwystfilod Bro Myrddin (the beasts of Bro Myrddin) and Piwmas y Preseli (Preseli pumas). But where's Aneirin?

Ddechrau Medi eleni, es i a Hywel Griffiths i gynrychioli Gorsedd Cymru yng Ngorsedh Kernow yn Lanust. Roedd y croeso'n gynnes, y cwrw'n braf a'r haul yn gwenu. Ar ôl cyrraedd nos Wener, aeth y ddau ohonon ni ati i lunio cerdd i'w darllen yn y seremoni heulog brynhawn Sadwrn, a gelli ddarllen y gyfres honno o dri englyn drwy glicio fan hyn.

Peth gwych arall inni'n dau oedd gweld aelodau gleision yr orsedd yn cael eu derbyn, a Gwenno Saunders yn eu plith am roi lle mor ganolog i Gernyweg ac i'w hetifeddiaeth Gernywaidd yn ei cherddoriaeth. Yn ei haraith o'r llwyfan, gwnaeth y Bardd Mawr Liz Carne – yr archdderwydd, i bob diben – yn eglur y dylid ystyried y Cernywiaid yn lleiafrif yn eu gwlad eu hunain, a'u diogelu a'u hyrwyddo ochr yn ochr â lleiafrifoedd eraill. Roedd gwneud hynny, meddai Liz, yn bwysicach nag erioed yn nhymor gwallgof Brecsit. Galwodd hefyd am gydnabod Cernyw'n wlad ar wahân i Loegr.

Roedd sgwâr blodeuog y dre – triongl, mewn gwirionedd – yn gartref i dair tafarn (yn cynnwys ein gwesty yn y Commercial), ac mae tafarn y Star gerllaw'n gartref i griw anffurfiol o ganorion tafarn. Daeth y criw o ddynion lleol at ei gilydd yn y dafarn rai blynyddoedd yn ôl a dechrau cydganu caneuon traddodiadol. Maen nhw bellach yn enwog drwy Gernyw ac wedi ysbrydoli criwiau eraill i ddechrau canu. Cawson ni ymuno â nhw ar y nos Sadwrn, a helpu criw o Grwydriaid Crwbin – o bob criw dan haul! – oedd wedi mentro i Gernyw ar eu taith flynyddol, i ganu ambell gân Gymraeg.

Doedd y môr namyn deng munud o gerdded i'r dwyrain o'r dref, ac fe es i a Hywel am sgowt i weld traeth o'r enw Porth Nanven. Mae'r fan yn enwog am ei daeareg anhygoel – mwy am hynny gan Hywel fan hyn – ac am ei cherrig crynion, yn fân ac yn fawr, a dreiglwyd yn llyfn gan y môr a'r canrifoedd, a chymaint yw eu hynodrwydd nes bod eu dwyn o'r fan yn erbyn y gyfraith! Roedd arwydd yng ngolwg y tonnau'n nodi'r gwaharddiad hwnnw, a chadw ato'n ddau fachgen da wnaethon ni. Ond dyma ddau beth o Gernyw nad oedd arnon ni gywilydd eu dwyn gyda ni'r holl ffordd adref i Gymru – brawdoliaeth a chyfeillgarwch.

In early September, Hywel Griffiths and I travelled to Cornwall to represent Gorsedd Cymru in Gorsedh Kernow. We were given a very warm and generous welcome to St Just and were privileged to take part in the ceremony. I spoke of our morning visit to Porth Nanven beach, where a sign told us that taking away the distinctive rounded stones was against the law (more about it's amazing geology by Hywel here). We abided by that law, but we will certainly take away feelings of warm comradeship, hospitality and new friendships. Hywel added that in times of so much talk of estrangement and division, nowhere more than the British Isles unfortunately, coming together to strengthen bonds between us was more important than ever, and it was a privilege to be here to do so with you. As two poets, we thought it would be fitting to read a poem, composed soon after our arrival in Lanust, to mark the occasion: you can read it here.

Cafodd podlediad Clera mis Awst ei recordio, yn ôl ein harfer bellach, yn fyw yn y Babell Lên ar faes yr Eisteddfod Genedlaethol, ac mae ar gael ar SoundCloud ac ar iTunes. Ein gwesteion arbennig oedd Prif Weithredwr Llenyddiaeth Cymru, Lleucu Siencyn, a Bardd Plant Cymru, Gruffudd Owen, ynghyd â'r posfeistr ei hun, Gruffudd Antur. Daw'r orffwysgerdd gan Gruffudd Owen, a'r eitem eisteddfodol Gemau a Giamocs gan bawb! Hynny oll a llawer mwy, yn cynnwys Llinell Gynganeddol Ddamweiniol y Flwyddyn.

1. Croeso o'r Babell Lên yn Nyffryn Conwy
2. 06.20 Pwnco: sgwrs ddifyr iawn â Phrif Weithredwr Llenyddiaeth Cymru, Lleucu Siencyn
3. 22.15 Pos rhif 30 gan Gruffudd a'i Ymennydd Miniog
4. 27.55 Yr Orffwysgerdd: cerdd newydd sbon gan y prifardd Gruffudd Owen
5. 33.35 Llinell Gynganeddol Ddamweiniol y Mis … y Flwyddyn!
6. 40.50 Gemau a Giamocs

August's Clera podcast – on both SoundCloud and iTunes – was recorded live at the National Eisteddfod in Dyffryn Conwy with special guests Lleucu Siencyn, Chief Executive of Literature Wales, the current Bardd Plant Cymru Gruffudd Owen, and our very own quizmaster Gruffudd Antur.