eurig salisbury
  • Cerddi | Poems
    • Cerddi 2025 Poems >
      • Gwnawn | Mawrth 2025
    • Cerddi 2024 Poems >
      • Ddoi di gen-i? | Rhagfyr 2024
      • Ceredigion Starts | December 2024
      • Y Goeden Nadolig | Rhagfyr 2024
      • Oh, Christmas Tree | December 2024
      • Merêd a Phyllis | Tachwedd 2024
      • Gŵyl y Castell | Medi 2024
    • Cerddi 2023 Poems >
      • Sea of Lanterns | December 2023
      • Seren Fach a Llusernau Fil | Rhagfyr 2023
      • Gwarchae | Medi 2023
      • Y Gofeb | Medi 2023
      • The Memorial | September 2023
      • Rygbi Sir Gâr | Mai 2023
      • Archif Ddarlledu Cymru | Mawrth 2023
      • Wales Broadcast Archive | March 2023
      • The Little Things | March 2023
    • Cerddi 2022 Poems >
      • I Gyfarch Erin | Awst 2022
    • Cerddi 2021 Poems >
      • Cywydd croeso | Awst 2021
      • Codwn | Hydref 2021
      • Rise | October 2021
    • Cerddi 2020 Poems >
      • Outside Inside Centre | November 2020
      • Ni 'da chi, bois | Tachwedd 2020
      • Parliament Square | Ionawr 2020
      • Eisteddfod Goll | Awst 2020
    • Cerddi 2019 Poems >
      • Carol Rybuddiol i'r Byd | Rhagfyr 2019
      • Arad Goch | Medi 2019
      • Gorsedh Kernow | Medi 2019
    • Cerddi 2018 Poems >
      • I Gyfarch Gruffudd Owen | Tachwedd 2018
      • To Iau ar Ben Tŷ Awen | Medi 2018
      • Mewn Hiraeth am Aneirin | Awst 2018
      • Heddlu Dyfed-Powys | Ebrill 2018
      • Two Parched Poets ǀ January 2018
    • Cerddi 2017 Poems >
      • I Gyfarch Sonia | Awst 2017
      • Y Pethau Bychain | Mawrth 2017
    • Cerddi 2016 Poems >
      • Er Cof am Eifion Gwynne | Tachwedd 2016
      • I Gyfarch Aneirin | Awst 2016
      • Brexit | Awst 2016
      • Serenestial | Awst 2016
      • Cerddi Donostïa, Gwlad y Basg | Gorffennaf 2016
      • Dychan i'r Sied yng Nghwm Du | Ionawr 2016
      • Elan Valley | January 2016
      • Cerddi Bardd y Mis | Ionawr 2016
    • Cerddi 2015 Poems >
      • I Teilo ac Einir | Awst 2015
      • I Gyfarch Hywel | Awst 2015
      • Cariad@Iaith | Mehefin 2015
      • Ger y Lli | Mehefin 2015
    • Cerddi 2014 Poems >
      • YES | Medi 2014
      • Ein Hafon Fach Ni | Medi 2014
      • Ger Taid | Awst 2014
      • Cyfarch Ceri | Awst 2014
      • Yn y Coch | Awst 2014
      • Stormy Castle, Gower | July 2014
      • Stormy Castle, Bro Gŵyr | Gorffennaf 2014
      • Old Farm Mews, Dinas Powys | Gorffennaf 2014
      • Ffwrnes, Llanelli | Gorffennaf 2014
      • New Barn, Felindre | Gorffennaf 2015
      • Talgarth Mill | July 2014
      • Melin Talgarth | Gorffennaf 2014
      • Capel Galilea, Llanilltud Fawr | Gorffennaf 2014
    • Cerddi 2012 Poems >
      • Awn Ninnau yn Bananas | Chwefror 2012
      • Sut i Goginio'r Wawr | Mehefin 2012
      • A Recipe for Dawn | June 2012
    • Cerddi 2011 Poems >
      • Stres mewn Preseb | Rhagfyr 2011
    • Cerddi 2010 Poems >
      • Yn y Coch | Gorffennaf 2010
    • Cerddi 2008 Poems >
      • Tir Newydd | Awst 2008
      • Gruffydd Aled Williams | Gorffennaf 2008
  • Blog
  • Comisiynu | Commission
  • Ymchwil | Research
    • Guto'r Glyn
    • Huw Morys >
      • Pwy oedd Huw? | Who was Huw?
  • Llyfrau | Books
  • Hanes | Bio

Dychan i'r Sied yng Nghwm Du ​| Ionawr 2016

Dychan i'r Sied yng Nghwm Du

I'r mynydd un dydd ar daith – dyma weld
        Ymhell ryw fwnglerwaith,
    Dirmyg ar y grug ar waith,
    Anfri ar dir y fronfraith.

Troi i’r ochor i barcio’r bws – syllu’n syn
        Ar y sîn ... roedd storws
    Go hurt i’w weld, neu gartws,
    Dim digon, bron, i dri brws.

Syllu a rhythu a wnaeth rhai – nid ar
        Ei do na’i bwt simnai
    Amheus, ond oherwydd mai
    Ym môn afon y safai.

Hen sied ddiniwed o newydd - sied wlân,
​        Sied lo yr Elenydd,
    Sied wir a deflir, un dydd,
    I figyn dan lifogydd.

Cwt moch fel un Heilyn Goch gynt – gerllaw
        Creigiau'r lli mewn helynt,
    Namyn cwrwgl mewn cerrynt,
    Deilen ddi-gangen mewn gwynt.

Wedi’r dilorni o’r lôn – dyma weld
        I mewn yn y galon
    Nad yw ein byd yn y bôn
    Namyn hofel mewn afon.

Pwy ŵyr, pwy ŵyr (os pery) – a welem
        Ei olion yfory,
    Os daw’n siŵr ddŵr o’r Graig Ddu
    Yn felys iawn i’w falu?

Ar 14 Rhagfyr 2015, fe es i ar daith gyffrous i un o ardaloedd mwyaf anghysbell Cymru gyda dau ddarlithydd o Sefydliad Daearyddiaeth a Gwyddorau Daear Prifysgol Aberystwyth, Stephen Tooth a Hywel Griffiths, a thri anturiaethwr arall - Dewi Roberts, Gavin Goodwin (yr Adran Saesneg ac Ysgrifennu Creadigol) a Tyler Keevil (Ysgrifennu Creadigol ym Mhrifysgol Caerloyw). Troesom drwyn y bws mini tuag ucheldir oerllyd y canolbarth a elwir gan lawer yn Cambrian Mountains, ond sydd ag enw mwy persain yn Gymraeg - mynyddoedd yr Elenydd.

Diben y daith oedd datblygu syniadau er mwyn creu gwaith creadigol ar gyfer symposiwm a drefnid gan Stephen Tooth a Julian Ruddock (Ysgol Gelf) ym Mhrifysgol Aberystwyth ar 15 Ionawr 2016 - 'Strata: Art and Science Collaborations in the Anthropocene'. Roedd pynciau trafod y symposiwm - a oedd yn seiliedig ar gydweithio rhwng y celfyddydau a'r gwyddorau - yn cynnwys sut y mae pobl yn mynd ati i ddehongli'r tirlun ac, yn sgil hynny, yn adlewyrchu ystyr waelodol yr Anthroposen - sef cyfnod yn hanes y ddaear sy'n bennaf nodedig am yr effaith y mae pobl yn ei chael ar amgylchedd, hinsawdd ac ecoleg y blaned. (Ceir mwy o wybodaeth ar flog Stephen Tooth.)
Picture
Cyn cyrraedd yr ucheldir corslyd lle tardda afon Elan, ac yna'r dyffrynnoedd hardd lle llifa'r afon drwy gyfres o gronfeydd dŵr anhygoel, dyma'r bws mini'n dringo ffordd gul sy'n dilyn trywydd afon Ystwyth i lawr o'r mynydd. Yn y dyffryn diarffordd hwnnw, dyma weld ar ochr arall yr afon ryw sied fach yn sefyll yn beryglus o agos at ffrwd a elwir yn Nant Cwm Du. Cymaint oedd rhyfeddod yr adeilad, bu'n rhaid stopio'r bws a mynd allan i dynnu llun!

Bu'r sgwrs ar y ffordd o Aberystwyth y bore hwnnw yn trafod y gred gyffredin fod pobl yn gadael eu hôl yn barhaol ar y ddaear. Ond lleisiwyd y ddadl hefyd y gallai grym natur, dros gyfnodau maith iawn - er gwaethaf gallu dyn i gam-drin natur - ddileu yn hawdd olion pobl bron yn llwyr oddi ar y ddaear. A dyma weld o'n blaenau un sied newydd sbon danlli y gallai grym natur, os dôi storm ddigon gwyllt, ei dileu o'r tir dros nos! Fel mae'r llun uchod yn ei ddangos, mae maint y sianel lle llifa'r nant fach yn dyst i'w grym dinistriol pan fo'i llif yn fawr o'r Graig Ddu yn y pellter.

Yr hyn sydd bron fel pe bai'n rhoi rhyw wedd drasig i'r olygfa yw'r ffaith fod y sied hon (fel y cawsom wybod wedyn) wedi ei chodi fel rhan o gynllun ynni dŵr. Mae calon dyn yn aml yn y lle iawn - ond mae ei gynllun hydro-electrig yn y lle anghywir.

Yr hyn a ddaeth i fy meddwl i wrth syllu ar draws y dyffryn ar y cwt oedd neuadd ddiarhebol o ddiflas y ceir sôn amdani yn chwedl 'Breuddwyd Rhonabwy'. Neuadd Heilyn Goch oedd honno, lle nad oedd dim ar lawr ond biswail gwartheg, a dim i'w fwyta a'i yfed ond bara a chaws a glasddwr llefrith. Fel arwr y chwedl honno, teimlwn fy mod i wedi taro'n annisgwyl ar fangre ffôl arall a roesai imi, er gwaethaf popeth, ryw fath o weledigaeth.

Darllenwyd y gerdd ysgafn hon, ynghyd â cherdd arall yn Saesneg, yn y symposiwm ym mis Ionawr, ochr yn ochr â cherddi newydd gan Hywel a Gavin, a stori fer gan Tyler.

​This poem was written for a symposium on the Anthropocene held at Aberystwyth University in January 2016 (click here for a companion piece in English). It is a humerous satire on a hut encountered in the upper reaches of the Ystwyth river on a day trip to the mountains of mid Wales in December 2015. It seems that the building was constructed as part of a hydro-electric scheme, but its location on muddy ground alongside a stream named Nant Cwm Du was met with some bemusement. The poem examines both man's good intentions and his folly in the wider context of the ultimately transient nature of his activities on earth.
eurig.cymru
sefydlwyd yn Ionawr 2016 | established January 2016
hawlfraint Eurig salisbury o ran y testun a'r lluniau, oni nodir yn wahanol | all text and pictures © Eurig Salisbury unless otherwise stated
  • Cerddi | Poems
    • Cerddi 2025 Poems >
      • Gwnawn | Mawrth 2025
    • Cerddi 2024 Poems >
      • Ddoi di gen-i? | Rhagfyr 2024
      • Ceredigion Starts | December 2024
      • Y Goeden Nadolig | Rhagfyr 2024
      • Oh, Christmas Tree | December 2024
      • Merêd a Phyllis | Tachwedd 2024
      • Gŵyl y Castell | Medi 2024
    • Cerddi 2023 Poems >
      • Sea of Lanterns | December 2023
      • Seren Fach a Llusernau Fil | Rhagfyr 2023
      • Gwarchae | Medi 2023
      • Y Gofeb | Medi 2023
      • The Memorial | September 2023
      • Rygbi Sir Gâr | Mai 2023
      • Archif Ddarlledu Cymru | Mawrth 2023
      • Wales Broadcast Archive | March 2023
      • The Little Things | March 2023
    • Cerddi 2022 Poems >
      • I Gyfarch Erin | Awst 2022
    • Cerddi 2021 Poems >
      • Cywydd croeso | Awst 2021
      • Codwn | Hydref 2021
      • Rise | October 2021
    • Cerddi 2020 Poems >
      • Outside Inside Centre | November 2020
      • Ni 'da chi, bois | Tachwedd 2020
      • Parliament Square | Ionawr 2020
      • Eisteddfod Goll | Awst 2020
    • Cerddi 2019 Poems >
      • Carol Rybuddiol i'r Byd | Rhagfyr 2019
      • Arad Goch | Medi 2019
      • Gorsedh Kernow | Medi 2019
    • Cerddi 2018 Poems >
      • I Gyfarch Gruffudd Owen | Tachwedd 2018
      • To Iau ar Ben Tŷ Awen | Medi 2018
      • Mewn Hiraeth am Aneirin | Awst 2018
      • Heddlu Dyfed-Powys | Ebrill 2018
      • Two Parched Poets ǀ January 2018
    • Cerddi 2017 Poems >
      • I Gyfarch Sonia | Awst 2017
      • Y Pethau Bychain | Mawrth 2017
    • Cerddi 2016 Poems >
      • Er Cof am Eifion Gwynne | Tachwedd 2016
      • I Gyfarch Aneirin | Awst 2016
      • Brexit | Awst 2016
      • Serenestial | Awst 2016
      • Cerddi Donostïa, Gwlad y Basg | Gorffennaf 2016
      • Dychan i'r Sied yng Nghwm Du | Ionawr 2016
      • Elan Valley | January 2016
      • Cerddi Bardd y Mis | Ionawr 2016
    • Cerddi 2015 Poems >
      • I Teilo ac Einir | Awst 2015
      • I Gyfarch Hywel | Awst 2015
      • Cariad@Iaith | Mehefin 2015
      • Ger y Lli | Mehefin 2015
    • Cerddi 2014 Poems >
      • YES | Medi 2014
      • Ein Hafon Fach Ni | Medi 2014
      • Ger Taid | Awst 2014
      • Cyfarch Ceri | Awst 2014
      • Yn y Coch | Awst 2014
      • Stormy Castle, Gower | July 2014
      • Stormy Castle, Bro Gŵyr | Gorffennaf 2014
      • Old Farm Mews, Dinas Powys | Gorffennaf 2014
      • Ffwrnes, Llanelli | Gorffennaf 2014
      • New Barn, Felindre | Gorffennaf 2015
      • Talgarth Mill | July 2014
      • Melin Talgarth | Gorffennaf 2014
      • Capel Galilea, Llanilltud Fawr | Gorffennaf 2014
    • Cerddi 2012 Poems >
      • Awn Ninnau yn Bananas | Chwefror 2012
      • Sut i Goginio'r Wawr | Mehefin 2012
      • A Recipe for Dawn | June 2012
    • Cerddi 2011 Poems >
      • Stres mewn Preseb | Rhagfyr 2011
    • Cerddi 2010 Poems >
      • Yn y Coch | Gorffennaf 2010
    • Cerddi 2008 Poems >
      • Tir Newydd | Awst 2008
      • Gruffydd Aled Williams | Gorffennaf 2008
  • Blog
  • Comisiynu | Commission
  • Ymchwil | Research
    • Guto'r Glyn
    • Huw Morys >
      • Pwy oedd Huw? | Who was Huw?
  • Llyfrau | Books
  • Hanes | Bio