eurig salisbury
  • Cerddi | Poems
    • Cerddi 2025 Poems >
      • Gwnawn | Mawrth 2025
    • Cerddi 2024 Poems >
      • Ddoi di gen-i? | Rhagfyr 2024
      • Ceredigion Starts | December 2024
      • Y Goeden Nadolig | Rhagfyr 2024
      • Oh, Christmas Tree | December 2024
      • Merêd a Phyllis | Tachwedd 2024
      • Gŵyl y Castell | Medi 2024
    • Cerddi 2023 Poems >
      • Sea of Lanterns | December 2023
      • Seren Fach a Llusernau Fil | Rhagfyr 2023
      • Gwarchae | Medi 2023
      • Y Gofeb | Medi 2023
      • The Memorial | September 2023
      • Rygbi Sir Gâr | Mai 2023
      • Archif Ddarlledu Cymru | Mawrth 2023
      • Wales Broadcast Archive | March 2023
      • The Little Things | March 2023
    • Cerddi 2022 Poems >
      • I Gyfarch Erin | Awst 2022
    • Cerddi 2021 Poems >
      • Cywydd croeso | Awst 2021
      • Codwn | Hydref 2021
      • Rise | October 2021
    • Cerddi 2020 Poems >
      • Outside Inside Centre | November 2020
      • Ni 'da chi, bois | Tachwedd 2020
      • Parliament Square | Ionawr 2020
      • Eisteddfod Goll | Awst 2020
    • Cerddi 2019 Poems >
      • Carol Rybuddiol i'r Byd | Rhagfyr 2019
      • Arad Goch | Medi 2019
      • Gorsedh Kernow | Medi 2019
    • Cerddi 2018 Poems >
      • I Gyfarch Gruffudd Owen | Tachwedd 2018
      • To Iau ar Ben Tŷ Awen | Medi 2018
      • Mewn Hiraeth am Aneirin | Awst 2018
      • Heddlu Dyfed-Powys | Ebrill 2018
      • Two Parched Poets ǀ January 2018
    • Cerddi 2017 Poems >
      • I Gyfarch Sonia | Awst 2017
      • Y Pethau Bychain | Mawrth 2017
    • Cerddi 2016 Poems >
      • Er Cof am Eifion Gwynne | Tachwedd 2016
      • I Gyfarch Aneirin | Awst 2016
      • Brexit | Awst 2016
      • Serenestial | Awst 2016
      • Cerddi Donostïa, Gwlad y Basg | Gorffennaf 2016
      • Dychan i'r Sied yng Nghwm Du | Ionawr 2016
      • Elan Valley | January 2016
      • Cerddi Bardd y Mis | Ionawr 2016
    • Cerddi 2015 Poems >
      • I Teilo ac Einir | Awst 2015
      • I Gyfarch Hywel | Awst 2015
      • Cariad@Iaith | Mehefin 2015
      • Ger y Lli | Mehefin 2015
    • Cerddi 2014 Poems >
      • YES | Medi 2014
      • Ein Hafon Fach Ni | Medi 2014
      • Ger Taid | Awst 2014
      • Cyfarch Ceri | Awst 2014
      • Yn y Coch | Awst 2014
      • Stormy Castle, Gower | July 2014
      • Stormy Castle, Bro Gŵyr | Gorffennaf 2014
      • Old Farm Mews, Dinas Powys | Gorffennaf 2014
      • Ffwrnes, Llanelli | Gorffennaf 2014
      • New Barn, Felindre | Gorffennaf 2015
      • Talgarth Mill | July 2014
      • Melin Talgarth | Gorffennaf 2014
      • Capel Galilea, Llanilltud Fawr | Gorffennaf 2014
    • Cerddi 2012 Poems >
      • Awn Ninnau yn Bananas | Chwefror 2012
      • Sut i Goginio'r Wawr | Mehefin 2012
      • A Recipe for Dawn | June 2012
    • Cerddi 2011 Poems >
      • Stres mewn Preseb | Rhagfyr 2011
    • Cerddi 2010 Poems >
      • Yn y Coch | Gorffennaf 2010
    • Cerddi 2008 Poems >
      • Tir Newydd | Awst 2008
      • Gruffydd Aled Williams | Gorffennaf 2008
  • Blog
  • Comisiynu | Commission
  • Ymchwil | Research
    • Guto'r Glyn
    • Huw Morys >
      • Pwy oedd Huw? | Who was Huw?
  • Llyfrau | Books
  • Hanes | Bio

Yn y Coch | Gorffennaf 2010

Yn y Coch

Bybl i bawb yw Aber,
Neuadd fawr tair blynedd fer,
Swigen aur lle swigiwn ni
O afael ein cartrefi
 dim i'w wneud ond mwynhau
Diodydd a nodiadau.

Ond mae'n fybl mewn dyled,
Bybl lawn ar ymyl blêd.
Tyllwn ni'r twll yn y wal
Â'i gan ceiniog i'n cynnal;
Â'r peiriant arian taerwn:
'Un tenyr, syr!' yw ein sŵn.

Nythwn ym mhlygion eithaf
Overdraft o Fedi i'r haf,
A gwariwn am y gore
Ein haur yn adrannau'r dre,
Adeiladu dyledion
Di-hid yn nhafarndai hon.

Ac, un dydd, dan glogyn du,
Un dydd i'n hanrhydeddu,
Bwriwn, bawb, yr hen bybl
Efo'n gorymdeithio dull,
A rhannwn â'n rhieni
Ei theilwng gynhebrwng hi,

Ein bybl ni, heb wybod
Heno, er byrstio, ei bod
I'r radd hon yn ei rhyddhau
Ar un amod, rwy'n amau,
Amod ein bod heb oedi'n
Ymroi i'r swm a roes hi.

Cawsom o'i banc swm bob un,
Wodiau hirfaith diderfyn
O eiriau crisp, pentwr crwn
Nefolaidd bob o filiwn,
Iaith i'w dweud wrth heidio i dŷ,
Iaith i'w gwario wrth garu.

Cawsom lond llaw, bawb, o hyd
O iaith fân, iaith y funud,
Pob rôg fu'n gwario geiriau'n
Y Cŵps ar ôl amser cau,
Pob hogan fu'n eu canu
Yn wyllt iawn yn y Llew Du.

Os mawr swm a roes yma
Am siarad iaith amser da,
Ledled y wlad ei leihau
A wnawn wrth yngan enwau
Ein gwlad faith yn ein hiaith ni,
A'u hyngan rhag eu trengi.

Cawsom y siec, a s'im sôn
Am log neu geiniog union;
Hon yw siec yr holl sieciau,
Siec yr iaith i sicrhau
Nad hwyl fawr y tâl a fu,
Na rhith fawr iaith yfory.

Tra bybl, tra bo Aber,
Tra tref fôr, tra tair awr fer,
Delwn oll, fe dalwn ni
Ein dyddiol ddyled iddi.
Daliwn ni i dalu'n ôl
Ar dafodau'r dyfodol.

Picture
Ym mis Gorffennaf 2010, a hithau'n dymor graddio ym Mhrifysgol Aberystwyth, ces wahoddiad i fod yn siaradwr gwadd yn seremoni raddio Undeb Myfyrwyr Cymraeg Aberystwyth. Pan raddiais innau nôl yn 2003, daeth neb llai na Dafydd Iwan i ddweud gair pan gynhaliwyd y seremoni yng Nghapel y Morfa. Doedd gen i ddim cof beth ddywedwyd y prynhawn poeth hwnnw, ond dwi'n cofio iddo chwarae'r gitâr yn y pulpud.

Wn i ddim sut i chwarae gitâr, ond fe wn i gywydda! Dyma feddwl am yr hyn a oedd yn wynebu'r graddedigion – roedd gobaith newydd, wrth gwrs, ond roedd hefyd ddyledion ariannol i'w talu am flynyddoedd i ddod. Rhag digalonni pawb cyn dechrau, felly, dyma daro ar ddyled wahanol – dyled ieithyddol.

Mae mynd i'r coleg yn Aberystwyth a dod yn aelod o UMCA fel agor cyfri newydd sbon ym manc y Gymraeg, a chael clamp o fenthyciad wrth wneud. Fy mhrofiad i oedd symud o ysgol uwchradd lle roedd siarad yr iaith y tu hwnt i'r dosbarth yn beth digon henffasiwn yng ngolwg llawer, ac amrywiaeth tafodieithol yn beth i'w ddirmygu. Roedd Aber yn hollol wahanol – Cymraeg o fore gwyn tan nos, a thafodieithoedd Gwynedd, Clwyd, Sir Gâr, Penfro, y canolbarth a thu hwnt i'w clywed drwy'r trwch. Dyma ddyled yr ydw i hyd heddiw wrth fy modd yn ei thalu'n ôl.

A poem written for the UMCA graduation ceremony at Aberystwyth University in 2010. As a former student of Aberystwyth, I'm fully aware that three years spent enjoying life – and studying – almost exclusively through the medium of Welsh is something to treasure. Graduates leave Aber with debt – not merely financially, but linguistically too. And the only way to repay that debt to the Welsh-language is to keep on speaking it wherever life takes us.
eurig.cymru
sefydlwyd yn Ionawr 2016 | established January 2016
hawlfraint Eurig salisbury o ran y testun a'r lluniau, oni nodir yn wahanol | all text and pictures © Eurig Salisbury unless otherwise stated
  • Cerddi | Poems
    • Cerddi 2025 Poems >
      • Gwnawn | Mawrth 2025
    • Cerddi 2024 Poems >
      • Ddoi di gen-i? | Rhagfyr 2024
      • Ceredigion Starts | December 2024
      • Y Goeden Nadolig | Rhagfyr 2024
      • Oh, Christmas Tree | December 2024
      • Merêd a Phyllis | Tachwedd 2024
      • Gŵyl y Castell | Medi 2024
    • Cerddi 2023 Poems >
      • Sea of Lanterns | December 2023
      • Seren Fach a Llusernau Fil | Rhagfyr 2023
      • Gwarchae | Medi 2023
      • Y Gofeb | Medi 2023
      • The Memorial | September 2023
      • Rygbi Sir Gâr | Mai 2023
      • Archif Ddarlledu Cymru | Mawrth 2023
      • Wales Broadcast Archive | March 2023
      • The Little Things | March 2023
    • Cerddi 2022 Poems >
      • I Gyfarch Erin | Awst 2022
    • Cerddi 2021 Poems >
      • Cywydd croeso | Awst 2021
      • Codwn | Hydref 2021
      • Rise | October 2021
    • Cerddi 2020 Poems >
      • Outside Inside Centre | November 2020
      • Ni 'da chi, bois | Tachwedd 2020
      • Parliament Square | Ionawr 2020
      • Eisteddfod Goll | Awst 2020
    • Cerddi 2019 Poems >
      • Carol Rybuddiol i'r Byd | Rhagfyr 2019
      • Arad Goch | Medi 2019
      • Gorsedh Kernow | Medi 2019
    • Cerddi 2018 Poems >
      • I Gyfarch Gruffudd Owen | Tachwedd 2018
      • To Iau ar Ben Tŷ Awen | Medi 2018
      • Mewn Hiraeth am Aneirin | Awst 2018
      • Heddlu Dyfed-Powys | Ebrill 2018
      • Two Parched Poets ǀ January 2018
    • Cerddi 2017 Poems >
      • I Gyfarch Sonia | Awst 2017
      • Y Pethau Bychain | Mawrth 2017
    • Cerddi 2016 Poems >
      • Er Cof am Eifion Gwynne | Tachwedd 2016
      • I Gyfarch Aneirin | Awst 2016
      • Brexit | Awst 2016
      • Serenestial | Awst 2016
      • Cerddi Donostïa, Gwlad y Basg | Gorffennaf 2016
      • Dychan i'r Sied yng Nghwm Du | Ionawr 2016
      • Elan Valley | January 2016
      • Cerddi Bardd y Mis | Ionawr 2016
    • Cerddi 2015 Poems >
      • I Teilo ac Einir | Awst 2015
      • I Gyfarch Hywel | Awst 2015
      • Cariad@Iaith | Mehefin 2015
      • Ger y Lli | Mehefin 2015
    • Cerddi 2014 Poems >
      • YES | Medi 2014
      • Ein Hafon Fach Ni | Medi 2014
      • Ger Taid | Awst 2014
      • Cyfarch Ceri | Awst 2014
      • Yn y Coch | Awst 2014
      • Stormy Castle, Gower | July 2014
      • Stormy Castle, Bro Gŵyr | Gorffennaf 2014
      • Old Farm Mews, Dinas Powys | Gorffennaf 2014
      • Ffwrnes, Llanelli | Gorffennaf 2014
      • New Barn, Felindre | Gorffennaf 2015
      • Talgarth Mill | July 2014
      • Melin Talgarth | Gorffennaf 2014
      • Capel Galilea, Llanilltud Fawr | Gorffennaf 2014
    • Cerddi 2012 Poems >
      • Awn Ninnau yn Bananas | Chwefror 2012
      • Sut i Goginio'r Wawr | Mehefin 2012
      • A Recipe for Dawn | June 2012
    • Cerddi 2011 Poems >
      • Stres mewn Preseb | Rhagfyr 2011
    • Cerddi 2010 Poems >
      • Yn y Coch | Gorffennaf 2010
    • Cerddi 2008 Poems >
      • Tir Newydd | Awst 2008
      • Gruffydd Aled Williams | Gorffennaf 2008
  • Blog
  • Comisiynu | Commission
  • Ymchwil | Research
    • Guto'r Glyn
    • Huw Morys >
      • Pwy oedd Huw? | Who was Huw?
  • Llyfrau | Books
  • Hanes | Bio