eurig salisbury
  • Cerddi | Poems
    • Cerddi 2020 Poems >
      • Outside Inside Centre | November 2020
      • Ni 'da chi, bois | Tachwedd 2020
      • Parliament Square | Ionawr 2020
      • Eisteddfod Goll | Awst 2020
    • Cerddi 2019 Poems >
      • Carol Rybuddiol i'r Byd | Rhagfyr 2019
      • Arad Goch | Medi 2019
      • Gorsedh Kernow | Medi 2019
    • Cerddi 2018 Poems >
      • I Gyfarch Gruffudd Owen | Tachwedd 2018
      • To Iau ar Ben Tŷ Awen | Medi 2018
      • Mewn Hiraeth am Aneirin | Awst 2018
      • Heddlu Dyfed-Powys | Ebrill 2018
      • Two Parched Poets ǀ January 2018
    • Cerddi 2017 Poems >
      • I Gyfarch Sonia | Awst 2017
      • Y Pethau Bychain | Mawrth 2017
    • Cerddi 2016 Poems >
      • Er Cof am Eifion Gwynne | Tachwedd 2016
      • I Gyfarch Aneirin | Awst 2016
      • Brexit | Awst 2016
      • Serenestial | Awst 2016
      • Cerddi Donostïa, Gwlad y Basg | Gorffennaf 2016
      • Dychan i'r Sied yng Nghwm Du | Ionawr 2016
      • Elan Valley | January 2016
      • Cerddi Bardd y Mis | Ionawr 2016
    • Cerddi 2015 Poems >
      • I Teilo ac Einir | Awst 2015
      • I Gyfarch Hywel | Awst 2015
      • Cariad@Iaith | Mehefin 2015
      • Ger y Lli | Mehefin 2015
    • Cerddi 2014 Poems >
      • YES | Medi 2014
      • Ein Hafon Fach Ni | Medi 2014
      • Ger Taid | Awst 2014
      • Cyfarch Ceri | Awst 2014
      • Yn y Coch | Awst 2014
      • Stormy Castle, Gower | July 2014
      • Stormy Castle, Bro Gŵyr | Gorffennaf 2014
      • Old Farm Mews, Dinas Powys | Gorffennaf 2014
      • Ffwrnes, Llanelli | Gorffennaf 2014
      • New Barn, Felindre | Gorffennaf 2015
      • Talgarth Mill | July 2014
      • Melin Talgarth | Gorffennaf 2014
      • Capel Galilea, Llanilltud Fawr | Gorffennaf 2014
    • Cerddi 2012 Poems >
      • Awn Ninnau yn Bananas | Chwefror 2012
      • Sut i Goginio'r Wawr | Mehefin 2012
      • A Recipe for Dawn | June 2012
    • Cerddi 2011 Poems >
      • Stres mewn Preseb | Rhagfyr 2011
    • Cerddi 2010 Poems >
      • Yn y Coch | Gorffennaf 2010
    • Cerddi 2008 Poems >
      • Tir Newydd | Awst 2008
      • Gruffydd Aled Williams | Gorffennaf 2008
  • Blog
  • Comisiynu | Commission
  • Llyfrau | Books
  • Hanes | Bio

Serenestial | Awst 2016

Serenestial

Edrycha draw i’r gofod fry
Uwchben rhwng pob un seren sy,
Does yno ddim ond gwactod du
    O dan ei ŵn
Yn difa golau ar bob tu,
    Yn llyncu sŵn.

Edrych eilwaith – fe weli di
Nad yw yn hesb ein gofod ni,
Fe dyf dychymyg ynddo’n lli
    Fel dawns ar dân,
Ac yn y gwagle’n ôl y si
    Egina’r gân …


Yr Haul


Dychmyga – pe bai’r haul yn belen dân
O faint pêl-droed, ni fyddai’r ddaear hon
Fawr mwy na gronyn bach o dywod mân,
Ewin dy fys wrth olwyn tractor gron,
Neu stondin Barddas wrth anferthedd bras
Y pafiliwn, a’r mân eisteddfotwyr
Ar hyd y maes fel comets coeth ar ras
O’i amgylch – ac eto, mor ddiystyr
Yw’n holl ymdrechion ninnau i gyfleu
Ei wychder … oni lwyddodd Dafydd gynt,
Pan welodd yng ngwychder Morfudd ail-greu
Yr haul ar ddaear lawr, a gwres ei hynt
O gartre’i gŵr i’w ymyl gyda’r hwyr
Yn gloywi’i fyd, ac yn ei losgi’n llwyr.


Mercher

Rwy’n amau nad yw’n gyd-ddigwyddiad llwyr,
Y ffaith mai hithau’r blaned leiaf un
O’u teulu ni, yn ôl y rhai a ŵyr,
Yw’r un agosaf at y seren sy’n
Ein cadw gyda’n gilydd, fel pe bai
Rhyw gynneddf hŷn ar waith pan fwriwyd ni
I’r gofod, ac a dynnodd y rhai llai
Yn agos at ei mynwes gynnes hi …
Ynteu ai diawledigrwydd ar ei rhan
A barodd i’r un blaned ddal ei thir?
Un belen greithiog, farwaidd, fud o dan
Anferthedd gwyllt yr haul yn syllu’n hir
Yng nghwrs ei rhod ystyfnig hi ym myw
Y llygaid tanbaid hyn, a herio Duw.


Gwener

Gwylia dy hun rhag y blaned wen
Sy’n pefrio’n loywach na’r sêr uwchben.

Cofia nad yw ei hwyneb hi’n
Y golwg gan mor arw’r hin.

I lawr islaw’r cymylau does
Na môr na chefnfor glas lle troes

Yr anwedd gynt yn graig a chraith
Yn nannedd gwynt y cosmos maith.

Gwylia dy hun rhag y blaned wen
A’i hinsawdd chwilfriw drosti’n llen.


Y Ddaear

Pan dynnwyd y llun cyntaf un o’r byd
Yn chwe deg wyth dros orwel llwyd y lloer,
Fe welwyd yn yr hunlun hwnnw hyd
A lled ein hardderchogrwydd, gan mor oer
A diffaith oedd dyfnderau’r gwacter mawr
O’n cwmpas, ac mor llachar oedd ein lle
Yn safn y gofod du, mor wych y wawr
Annisgwyl yn nhywyllwch maith y ne’.
Tynnwyd y llun yn Rhagfyr, tua naw
O fisoedd ar ôl difa dros bum cant
O bobl Fiet-nam mewn llaid a baw,
Yn ddynion ac yn ferched ac yn blant.
Roedd gan y ddaear yn ei hesgor hi
Y ddawn i’n hudo, ar ein gwaethaf ni.


Mawrth

Mae e ’na, botwm standby’r bydysawd,
Y cylch bach coch yng ngwaelod sgrin fawr ddu
Y nos, y bwtwm sy'n dweud fod cysawd
Tywyll yr haul yn dal i droi, a’r su
Yn y cefndir – y pelydredd hwnnw
A fu’n murmur yng nghlustiau’r sêr erioed –
Yn cyson ganu grwndi’n ddisylw
Ar ôl troi’r ffrwd newyddion a’r pêl-droed
I ffwrdd. Gwrandewch. A glywch chi heno sŵn
Y pŵer tawel hwnnw yn y clyw
Yn codi’n uwch nes nad oes dim ond grŵn
Y cosmos maith i’w glywed? Nes daw Duw
I guddio’r miloedd darnau llwch sy’n haen
Ar hyd y sgrin, a’i throi hi’n ôl ymlaen.


Iau

Yng nghoffi du’r gofod rhois fymryn o laeth
A’i adael i ledu’n araf, araf nes aeth

Yn gymysg y düwch a’r hufen i gyd,
A rhes o rubanau mawr brith ar ei hyd,

A throelli wnes innau’n drythyllus fy llwy
Yn llygad yr ewyn nes cododd yn fwy,

Ac i ganol y sidan rhois un siwgwr lwmp
I raddol feddalu yng ngwaddod ei swmp.

Coffi du’r gofod yn troi’n gappuccino,
Cystal â dweud na fydd cysgu heno.


Sadwrn

Fe gododd yr Haul a gwaeddodd yn ddig,
‘Rhowch imi ryw lymaid i wlychu fy mhig!’

Daeth Mercher ato, ‘Espresso bach?’
‘Dos o ’ma,’ ebe’r Haul yn llawn o strach.

Daeth Gwener wedyn â llymaid o laeth,
Ond gwaeddodd yr Haul, ‘mae hynny’n waeth!’

Pan fentrodd y Ddaear â gwydryn o ddŵr,
Fe stranciodd yr Haul a chodi rhyw stŵr.

Aeth Mawrth a’i win coch, ac Iau a’i gappuccino,
Ar eu pennau’r drwy’r ffenest, ‘A wnewch chi gallio!’

Wranws a Neifion a’u coctels glas
A daflwyd wedyn drwy’r drws yn gas.

Ond yna daeth Sadwrn, ‘Paned o de?’
Gofynnodd yn betrus, a’r Haul ddwedodd, ‘Ie …

Byddai paned yn dda – dim ond os ca’i e
Mewn cwpan a soser …’ Dwedodd Sadwrn, ‘ok.’


Wranws

Ar lan y môr mae carreg las a fu
Ryw gan mileniwm yn ôl, dyweder,
Yng nghesail craig fawr gwrs yn un o lu
O gerrig tebyg, oni ddaeth amser
I'w didol unwaith o dan ewin ton
A’i throi yn nwylo’r heli’n garreg lefn,
Ei gwastatáu a’i llathru’n belen gron
I’w throelli’n ôl a mlaen a nôl drachefn.
Rhyw gan mileniwm, neu ryw gan mil mwy?
Ni waeth ar ryw nos Fawrth i’n deall ni
A fu’r erydu taer ar waith yn hwy –
Fe bery’r llanw mawr i’w threulio hi
Am gan mileniwm arall ar ôl troi
A llathru’r geiriau hyn mewn cerdd fach gloi.


Neifion

Tynnodd y tancer trwm ei howld yn rhydd
O goflaid yr harbwr ac ymlwybrodd
Yn raddol tua’r gorwel, ac ar rudd
Y cefnfor hirfaith, yn llwyr fe roddodd
Ei fryd ar gyrchu’r pellter, nes nad oedd
O’i flaen ond chwip yr ewyn, nac o’i ôl
Ond cynffon wen yr heli a sŵn bloedd
Yr injan, onid aeth ei awr yng nghôl
Yr harbwr gynt yn angof – ar wahân
Ar ambell noson unig pan ddôi’r sêr
I gynnau’r nen yn fflyd o wreichion mân;
Ni allai lai na theimlo yn ei fêr
Y dynfa gudd a drôi o bedwar ban
Ei olwg ar ei waethaf tua’r lan.

Ar nos Fawrth Eisteddfod Genedlaethol Sir Fynwy a'r Cyffiniau, cynhaliwyd cyngherdd arbennig o'r enw Serenestial. Dan arweiniad y delynores Catrin Finch, roedd y cynhyrchiad arbennig yn dwyn ynghyd nifer fawr o elfennau creadigol i greu un cyfanwaith hudolus – cerddoriaeth gan Catrin ei hun, dawnswyr Ballet Cymru, llais y gantores Elin Manahan-Thomas, cerddoriaeth feiolin Charlie Lovell-Jones, a'r actores Sara Lloyd-Gregory yn darllen cyfres o ddeg o gerddi a luniwyd gen i'n arbennig ar gyfer y noson.
Picture
Am rai misoedd cyn yr Eisteddfod, fe fues i wrthi'n ymchwilio i ryfeddodau'r haul a phob un o'r planedau yn eu tro. Penderfynais yn y pen draw mai'r ffordd orau o'i chwmpas hi fyddai dewis un ffaith neu nodwedd arbennig a chanolbwyntio arni yn y cerddi unigol. Er enghraifft, yn achos yr haul, roedd ceisio dirnad ei wir anferthedd yn fy arwain yn ôl dro ar ôl tro at gywydd enwog Dafydd ap Gwilym i Forfudd, a honno 'fel yr haul' yn ei gwychder enbyd (cerdd 111 ar wefan dafyddapgwilym.net).

​Un o'r pethau mwyaf anhygoel i mi eu dysgu yng nghwrs yr ymchwil yw cymaint o ddüwch gwag sydd yn y gofod – ewch i'r wefan wych hon i gael syniad o'r pellteroedd aruthrol sydd rhwng yr ychydig blanedau sydd yn ei cysawd ni. Mae'r bydyswad yn wir yn lle arswydus, ac ein lle ni ynddo'n rhyfeddol.

Am fwy o hanes creu'r cerddi, clicia fan hyn.
Gwener
Y Ddaear o wyneb y Lleuad
Sadwrn
Iau

Earlier this year I received a commission from Catrin Finch to write a series of ten poems on the subject of the sun and planets for a special concert at the National Eisteddfod. The finished work comprises six sonnets, three poems in rhyming couplets and one poem in the form of the Burns Stanza. Serenestial was performed in the Eisteddfod pavilion on 2 August. Being part of such an innovative production – alongside Catrin Finch, Elin Manahan-Thomas, Charlie Lovell-Jones and Sara Lloyd-Gregory – was a brilliant experience.
eurig.cymru
sefydlwyd yn Ionawr 2016 | established January 2016
hawlfraint Eurig salisbury o ran y testun a'r lluniau, oni nodir yn wahanol | all text and pictures © Eurig Salisbury unless otherwise stated
  • Cerddi | Poems
    • Cerddi 2020 Poems >
      • Outside Inside Centre | November 2020
      • Ni 'da chi, bois | Tachwedd 2020
      • Parliament Square | Ionawr 2020
      • Eisteddfod Goll | Awst 2020
    • Cerddi 2019 Poems >
      • Carol Rybuddiol i'r Byd | Rhagfyr 2019
      • Arad Goch | Medi 2019
      • Gorsedh Kernow | Medi 2019
    • Cerddi 2018 Poems >
      • I Gyfarch Gruffudd Owen | Tachwedd 2018
      • To Iau ar Ben Tŷ Awen | Medi 2018
      • Mewn Hiraeth am Aneirin | Awst 2018
      • Heddlu Dyfed-Powys | Ebrill 2018
      • Two Parched Poets ǀ January 2018
    • Cerddi 2017 Poems >
      • I Gyfarch Sonia | Awst 2017
      • Y Pethau Bychain | Mawrth 2017
    • Cerddi 2016 Poems >
      • Er Cof am Eifion Gwynne | Tachwedd 2016
      • I Gyfarch Aneirin | Awst 2016
      • Brexit | Awst 2016
      • Serenestial | Awst 2016
      • Cerddi Donostïa, Gwlad y Basg | Gorffennaf 2016
      • Dychan i'r Sied yng Nghwm Du | Ionawr 2016
      • Elan Valley | January 2016
      • Cerddi Bardd y Mis | Ionawr 2016
    • Cerddi 2015 Poems >
      • I Teilo ac Einir | Awst 2015
      • I Gyfarch Hywel | Awst 2015
      • Cariad@Iaith | Mehefin 2015
      • Ger y Lli | Mehefin 2015
    • Cerddi 2014 Poems >
      • YES | Medi 2014
      • Ein Hafon Fach Ni | Medi 2014
      • Ger Taid | Awst 2014
      • Cyfarch Ceri | Awst 2014
      • Yn y Coch | Awst 2014
      • Stormy Castle, Gower | July 2014
      • Stormy Castle, Bro Gŵyr | Gorffennaf 2014
      • Old Farm Mews, Dinas Powys | Gorffennaf 2014
      • Ffwrnes, Llanelli | Gorffennaf 2014
      • New Barn, Felindre | Gorffennaf 2015
      • Talgarth Mill | July 2014
      • Melin Talgarth | Gorffennaf 2014
      • Capel Galilea, Llanilltud Fawr | Gorffennaf 2014
    • Cerddi 2012 Poems >
      • Awn Ninnau yn Bananas | Chwefror 2012
      • Sut i Goginio'r Wawr | Mehefin 2012
      • A Recipe for Dawn | June 2012
    • Cerddi 2011 Poems >
      • Stres mewn Preseb | Rhagfyr 2011
    • Cerddi 2010 Poems >
      • Yn y Coch | Gorffennaf 2010
    • Cerddi 2008 Poems >
      • Tir Newydd | Awst 2008
      • Gruffydd Aled Williams | Gorffennaf 2008
  • Blog
  • Comisiynu | Commission
  • Llyfrau | Books
  • Hanes | Bio