|
Y Pethau Bychain
Mae’n dywydd gwamal, Dewi, Mae’r byd yn araf boethi, I ble’r af innau rhag y glaw Pan ddaw hi’n amser boddi? Ni wn a fydd yfory Ai glaw ai hindda’n twnnu, Ond does dim drwg mewn llenwi myrdd O fagiau gwyrdd ailgylchu. Mae’r iaith yn marw, Dewi, Be’ wna’ i rhag ei threngi? Er pob rhyw ddeddf neu ddadl, wir, Fe gollodd dir eleni. Mesurau iaith y gwleidydd Heb sgwrs a chlonc a dderfydd, Rhaid ei harfer i’w hadfer hi, Siarada di hi beunydd. Ond Dewi, mae mor dywyll Ym myd y gwalch a’r cudyll, Pa iws rhoi coel ar obaith ’to Tra bo rhyfeloedd erchyll? Er dued y gorwelion Mae haul ar eu hymylon, Does dim i’w ennill o din-droi A chnoi ar wae’n ddigalon. Tra’r tyle, tra’r golomen, Tra’r genedl a’r genhinen, Cedwch yn daer o ddydd i ddydd Eich ffydd, a byddwch lawen. |
Lluniais y gerdd hon ar gyfer rhifyn arbennig o 'Dechrau Canu, Dechrau Canmol' ar S4C a ddarlledwyd ar 26 Chwefror er mwyn dathlu Dydd Gŵyl Ddewi. Math o ymddiddan yw'r gerdd rhyngof i a neb llai na Dewi ei hun. Ac ystyried rhai o'r anawsterau sy'n ein hwynebu heddiw yng Nghymru a thu hwnt, mae geiriau olaf Dewi Sant yn dal yr un mor berthnasol ag erioed.
A dweud y gwir, mae'n destun balchder inni yng Nghymru fod geiriau mor safadwy wedi eu cysylltu â'n nawddsant cenedlaethol. A siarad fel un a fu'n gweithio ar brosiect Cwlt y Seintiau yng Nghymru, digon prin yw geiriau doeth ac oesol o'r fath yn yr ychydig fucheddau Cymraeg a Lladin sydd wedi goroesi. Mae cyfarwyddyd Dewi i 'wneud y pethau bychain' yn bur enwog, wrth gwrs, ond da o beth fyddai cadw cof am y frawddeg gyfan honno a lefarodd y sant, yn ôl traddodiad, yn ei bregeth olaf: 'Arglwyddi, frodyr a chwiorydd: byddwch lawen, a chedwch eich fydd a'ch cred, a gwnewch y pethau bychain a glywsoch ac a welsoch gennyf i.' A poem composed for 'Dechrau Canu Dechrau Canmol' on S4C (broadcast 26 February) to celebrate St David's Day. David's (or Dewi's) last words are very well known, especially his guidance to 'do the little things in life', but the whole passage is in fact exceptional:
'Lords, brothers and sisters: be joyful, and keep your faith and your creed, and do the little things that you have seen me do and heard about.' |