eurig salisbury
  • Cerddi | Poems
    • Cerddi 2025 Poems >
      • Gwnawn | Mawrth 2025
    • Cerddi 2024 Poems >
      • Ddoi di gen-i? | Rhagfyr 2024
      • Ceredigion Starts | December 2024
      • Y Goeden Nadolig | Rhagfyr 2024
      • Oh, Christmas Tree | December 2024
      • Merêd a Phyllis | Tachwedd 2024
      • Gŵyl y Castell | Medi 2024
    • Cerddi 2023 Poems >
      • Sea of Lanterns | December 2023
      • Seren Fach a Llusernau Fil | Rhagfyr 2023
      • Gwarchae | Medi 2023
      • Y Gofeb | Medi 2023
      • The Memorial | September 2023
      • Rygbi Sir Gâr | Mai 2023
      • Archif Ddarlledu Cymru | Mawrth 2023
      • Wales Broadcast Archive | March 2023
      • The Little Things | March 2023
    • Cerddi 2022 Poems >
      • I Gyfarch Erin | Awst 2022
    • Cerddi 2021 Poems >
      • Cywydd croeso | Awst 2021
      • Codwn | Hydref 2021
      • Rise | October 2021
    • Cerddi 2020 Poems >
      • Outside Inside Centre | November 2020
      • Ni 'da chi, bois | Tachwedd 2020
      • Parliament Square | Ionawr 2020
      • Eisteddfod Goll | Awst 2020
    • Cerddi 2019 Poems >
      • Carol Rybuddiol i'r Byd | Rhagfyr 2019
      • Arad Goch | Medi 2019
      • Gorsedh Kernow | Medi 2019
    • Cerddi 2018 Poems >
      • I Gyfarch Gruffudd Owen | Tachwedd 2018
      • To Iau ar Ben Tŷ Awen | Medi 2018
      • Mewn Hiraeth am Aneirin | Awst 2018
      • Heddlu Dyfed-Powys | Ebrill 2018
      • Two Parched Poets ǀ January 2018
    • Cerddi 2017 Poems >
      • I Gyfarch Sonia | Awst 2017
      • Y Pethau Bychain | Mawrth 2017
    • Cerddi 2016 Poems >
      • Er Cof am Eifion Gwynne | Tachwedd 2016
      • I Gyfarch Aneirin | Awst 2016
      • Brexit | Awst 2016
      • Serenestial | Awst 2016
      • Cerddi Donostïa, Gwlad y Basg | Gorffennaf 2016
      • Dychan i'r Sied yng Nghwm Du | Ionawr 2016
      • Elan Valley | January 2016
      • Cerddi Bardd y Mis | Ionawr 2016
    • Cerddi 2015 Poems >
      • I Teilo ac Einir | Awst 2015
      • I Gyfarch Hywel | Awst 2015
      • Cariad@Iaith | Mehefin 2015
      • Ger y Lli | Mehefin 2015
    • Cerddi 2014 Poems >
      • YES | Medi 2014
      • Ein Hafon Fach Ni | Medi 2014
      • Ger Taid | Awst 2014
      • Cyfarch Ceri | Awst 2014
      • Yn y Coch | Awst 2014
      • Stormy Castle, Gower | July 2014
      • Stormy Castle, Bro Gŵyr | Gorffennaf 2014
      • Old Farm Mews, Dinas Powys | Gorffennaf 2014
      • Ffwrnes, Llanelli | Gorffennaf 2014
      • New Barn, Felindre | Gorffennaf 2015
      • Talgarth Mill | July 2014
      • Melin Talgarth | Gorffennaf 2014
      • Capel Galilea, Llanilltud Fawr | Gorffennaf 2014
    • Cerddi 2012 Poems >
      • Awn Ninnau yn Bananas | Chwefror 2012
      • Sut i Goginio'r Wawr | Mehefin 2012
      • A Recipe for Dawn | June 2012
    • Cerddi 2011 Poems >
      • Stres mewn Preseb | Rhagfyr 2011
    • Cerddi 2010 Poems >
      • Yn y Coch | Gorffennaf 2010
    • Cerddi 2008 Poems >
      • Tir Newydd | Awst 2008
      • Gruffydd Aled Williams | Gorffennaf 2008
  • Blog
  • Comisiynu | Commission
  • Ymchwil | Research
    • Guto'r Glyn
    • Huw Morys >
      • Pwy oedd Huw? | Who was Huw?
  • Llyfrau | Books
  • Hanes | Bio

Stormy Castle, Bro Gŵyr ​| Gorffennaf 2014

Stormy Castle, Bro Gŵyr

Gymry'r Eisteddfod, codwch
Fel gwlad ddwy lygad o lwch
Y maes, dros stondinau mân
Dros dro a gro a graean,
Dros y top, heibio pabell
Llanelli i Gefn Padrig pell
A'i dwyni oer a di-nod,
Creiglannau'r côr gwylanod,
Ac edrychwch dros Lwchwr -
Yno, ar stad dros y dŵr
Ym Mro Gŵyr, dros y môr gwyn
A thywod llaith ei ewyn,
Mae bryn gwastad Llanmadoc,
Uchel yw'r bryn uwchlaw'r broc,
Bryn, o bell, heb arno bant
Na thŷ enwog na thenant,
Ond bryn sy wedi'i brynu,
Yn goed a thir, gyda thŷ
Hynod dan ei gysgod gwyrdd,
Bryn fel dilledyn llwydwyrdd
Am gaer yn y magwyrydd,
A honno'n gaer dan haen gudd
O ddaear werdd ar ei hyd,
Ond ifanc ydyw hefyd,
Caer deg o goncrid agos
A'i choed drud yn edrych dros
Y bae i'r Bannau draw'n bell,
Dros bob un drws, o babell
Ein gŵyl i dai trigolion
Gŵyr o hyd, un gaer yw hon
I guro holl gaerau hen
Hyn o wlad, dyma domen
Yr hafod sy'n cysgodi
Dan wndwn na welwn ni
Ei chaer o'r maes, chwarae mig
Dan wlad yn anweledig ...
Gymry'r Eisteddfod, codwch
Yn haid eich llygaid o'r llwch.

Ym mis Awst 2014 cynhaliwyd Eisteddfod Genedlaethol Sir Gâr ar Feysydd Gŵyl Parc Arfordirol y Mileniwm yn Llanelli. Roeddwn i'n fardd preswyl i'r Fedal Aur am Bensaernïaeth (y tro cyntaf i fardd ymgymryd â'r gwaith hwn) ac wedi bod yn ymweld â chwech o adeiladau ar restr fer y gystadleuaeth. Ar faes y brifwyl y flwyddyn honno gellid edrych i'r de, dros afon Llwchwr, at Benrhyn Gŵyr a gweld bryn amlwg yn codi yn y pellter. Bryn Llanmadog yw hwnnw, a rhyw fis cyn yr Eisteddfod roeddwn i wedi ymweld â chartref arbennig iawn sy wedi ei adeiladu i mewn yn ystlys y bryn. Doedd dim modd ei weld o'r maes, ond fe wyddwn i fod yr adeilad yno, fel rhyw ogof hudol o fyd y chwedlau.

Nid ei natur guddiedig oedd yr unig agwedd arallfydol ar Stormy Castle. Parciais fy nghar ym Mhen-clawdd ar fore hyfryd o haf, a chwrdd â James Stroud, un benseiri cwmni Loyn and Co, a fu'n gyfrifol am ddylunio'r adeilad. Roedd y perchennog yn ein disgwyl yn ei gartref yn y bryn ac, wrth inni agosáu at Lanmadog, soniodd James ryw ychydig am hanes y prosiect.
Picture
©CharlesHosea
Roedd y perchennog - banciwr o Lundain a chanddo wreiddiau teuluol yn yr ardal - am i'r adeilad weddu'n naturiol i'r dirwedd o'i amgylch. Penderfynodd y penseiri dwrio i mewn i'r bryn, lle roedd ffermdy digon amlwg yn sefyll un tro, a pheri i siâp yr adeilad ddilyn goleddf naturiol y llechwedd. Pwyntiodd James tuag at y bryn yn y pellter, a fe fues i'n syllu am ychydig cyn dod o hyd i furiau a ffenestri llydan Stormy Castle ar wyneb y bryn.

Dyma fi'n meddwl am dai'r uchelwyr yn yr Oesoedd Canol, a cherddi'r beirdd yn eu canmol am fod yn eiconau cwbl amlwg yn y tirlun. Roedd Moeliwrch, llys gwyngalchog Hywel ab Ieuan Fychan ger Llansilin, yn 'haul y fron' yn ôl Guto'r Glyn. Gorau po fwyaf gweladwy oedd hi bryd hynny. Ac fe gâi'r beirdd rwydd hynt, wrth gwrs, drwy'r drws agored bob tro.

Pwysodd James fotwm intercom wrth fynedfa Stormy Castle, a dyma giat fawr rydlyd yn agor yn araf ar ddreif yn arwain at gwrt cysgodol. Cawsom groeso cynnes gan y perchennog, ac fe'n tywysodd yn hamddenol drwy'r adeilad am rai oriau. Yn ogystal â'r coridorau concrid hardd a'r drysau cuddiedig, rwy'n cofio rhyfeddu at yr olygfa anhygoel tua'r dwyrain drwy'r ffenestri llydan.

Aeth y tri ohonom am dro wedyn i gopa'r bryn y tu ôl i'r tŷ, lle gallem weld yr holl benrhyn yn y tes, a'r tir a'r môr yn ymestyn o'n hamgylch am filltiroedd lawer. A hithau'n Orffennaf, gallwn weld cynfas pinc pafiliwn yr Eisteddfod ar ochr arall yr aber. Edrychai'n bell, bell i ffwrdd.

Does fawr o syndod, mewn gwirionedd, mai i benseiri Loyn and Co y dyfarnwyd y Fedal Aur yn ystod wythnos yr Eisteddfod. Llongyfarchiadau iddyn nhw.

Fel rhan o'r comisiwn, roedd gofyn imi hefyd ymweld â phum adeilad newydd arall o bwys a oedd ar restr fer y Fedal Aur am Bensaernïaeth, ac ymateb yn greadigol i bob un yn ei dro. Clicia ar y linciau isod i ddarllen y cerddi eraill.

● Old Farm Mews, Dinas Powys
​● Ffwrnes, Llanelli
● New Barn, Felindre
● 
Melin Talgarth (ceir fersiwn Saesneg hefyd)
● Capel Galilea, Llanilltud Fawr

Lluniais hefyd fersiwn Saesneg o'r gerdd hon ar gais y penseiri.

Click here for an English vesion of this poem.
eurig.cymru
sefydlwyd yn Ionawr 2016 | established January 2016
hawlfraint Eurig salisbury o ran y testun a'r lluniau, oni nodir yn wahanol | all text and pictures © Eurig Salisbury unless otherwise stated
  • Cerddi | Poems
    • Cerddi 2025 Poems >
      • Gwnawn | Mawrth 2025
    • Cerddi 2024 Poems >
      • Ddoi di gen-i? | Rhagfyr 2024
      • Ceredigion Starts | December 2024
      • Y Goeden Nadolig | Rhagfyr 2024
      • Oh, Christmas Tree | December 2024
      • Merêd a Phyllis | Tachwedd 2024
      • Gŵyl y Castell | Medi 2024
    • Cerddi 2023 Poems >
      • Sea of Lanterns | December 2023
      • Seren Fach a Llusernau Fil | Rhagfyr 2023
      • Gwarchae | Medi 2023
      • Y Gofeb | Medi 2023
      • The Memorial | September 2023
      • Rygbi Sir Gâr | Mai 2023
      • Archif Ddarlledu Cymru | Mawrth 2023
      • Wales Broadcast Archive | March 2023
      • The Little Things | March 2023
    • Cerddi 2022 Poems >
      • I Gyfarch Erin | Awst 2022
    • Cerddi 2021 Poems >
      • Cywydd croeso | Awst 2021
      • Codwn | Hydref 2021
      • Rise | October 2021
    • Cerddi 2020 Poems >
      • Outside Inside Centre | November 2020
      • Ni 'da chi, bois | Tachwedd 2020
      • Parliament Square | Ionawr 2020
      • Eisteddfod Goll | Awst 2020
    • Cerddi 2019 Poems >
      • Carol Rybuddiol i'r Byd | Rhagfyr 2019
      • Arad Goch | Medi 2019
      • Gorsedh Kernow | Medi 2019
    • Cerddi 2018 Poems >
      • I Gyfarch Gruffudd Owen | Tachwedd 2018
      • To Iau ar Ben Tŷ Awen | Medi 2018
      • Mewn Hiraeth am Aneirin | Awst 2018
      • Heddlu Dyfed-Powys | Ebrill 2018
      • Two Parched Poets ǀ January 2018
    • Cerddi 2017 Poems >
      • I Gyfarch Sonia | Awst 2017
      • Y Pethau Bychain | Mawrth 2017
    • Cerddi 2016 Poems >
      • Er Cof am Eifion Gwynne | Tachwedd 2016
      • I Gyfarch Aneirin | Awst 2016
      • Brexit | Awst 2016
      • Serenestial | Awst 2016
      • Cerddi Donostïa, Gwlad y Basg | Gorffennaf 2016
      • Dychan i'r Sied yng Nghwm Du | Ionawr 2016
      • Elan Valley | January 2016
      • Cerddi Bardd y Mis | Ionawr 2016
    • Cerddi 2015 Poems >
      • I Teilo ac Einir | Awst 2015
      • I Gyfarch Hywel | Awst 2015
      • Cariad@Iaith | Mehefin 2015
      • Ger y Lli | Mehefin 2015
    • Cerddi 2014 Poems >
      • YES | Medi 2014
      • Ein Hafon Fach Ni | Medi 2014
      • Ger Taid | Awst 2014
      • Cyfarch Ceri | Awst 2014
      • Yn y Coch | Awst 2014
      • Stormy Castle, Gower | July 2014
      • Stormy Castle, Bro Gŵyr | Gorffennaf 2014
      • Old Farm Mews, Dinas Powys | Gorffennaf 2014
      • Ffwrnes, Llanelli | Gorffennaf 2014
      • New Barn, Felindre | Gorffennaf 2015
      • Talgarth Mill | July 2014
      • Melin Talgarth | Gorffennaf 2014
      • Capel Galilea, Llanilltud Fawr | Gorffennaf 2014
    • Cerddi 2012 Poems >
      • Awn Ninnau yn Bananas | Chwefror 2012
      • Sut i Goginio'r Wawr | Mehefin 2012
      • A Recipe for Dawn | June 2012
    • Cerddi 2011 Poems >
      • Stres mewn Preseb | Rhagfyr 2011
    • Cerddi 2010 Poems >
      • Yn y Coch | Gorffennaf 2010
    • Cerddi 2008 Poems >
      • Tir Newydd | Awst 2008
      • Gruffydd Aled Williams | Gorffennaf 2008
  • Blog
  • Comisiynu | Commission
  • Ymchwil | Research
    • Guto'r Glyn
    • Huw Morys >
      • Pwy oedd Huw? | Who was Huw?
  • Llyfrau | Books
  • Hanes | Bio