Fis Ebrill eleni fe ges i fy mhenodi'n fardd preswyl Heddlu Dyfed-Powys, a hynny ar achlysur dathlu ei hanner canmlwyddiant. Ar 27 Ebrill fe gynhaliwyd digwyddiad i ddathlu'r pen blwydd arbennig yng nghwmni'r darlledwr Huw Edwards a thorf o heddweision a chyfeillion, a hynny ym mhencadlys yr heddlu ar gyrion Caerfyrddin. Mae'r gerdd gomisiwn a ddarllenais yn y digwyddiad hwnnw nawr ar gael i'w darllen ar y wefan hon drwy glicio fan hyn.

Mae'n dyst i weledigaeth Heddlu Dyfed-Powys bod yn prisio barddoniaeth fel modd i ymwneud â'r cymunedau y maen nhw'n eu gwasanaethu ar hyd a lled y wlad. Dwi'n edrych ymlaen yn fawr at gael cymryd rhan mewn digwyddiadau eraill dros y flwyddyn nesaf, yn cynnwys rhai ar stondin yr heddlu ar faes Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd yn Llanelwedd ddiwedd Mai.

​Yng ngeiriau'r Prif Gwnstabl Mark Collins, dwi bellach yn 'force poet'! Diolch i Mark am ei eiriau caredig ac i Irene a Carol a phawb arall o Heddlu Dyfed-Powys am fod mor groesawgar.

Yn dilyn llwyddiant Gwobrau Gŵyl Dewi y llynedd, dyma ddychwelyd eleni i'r Hen Goleg i ddathlu'r hyn y mae myfyrwyr ac aelodau o staff Prifysgol Aberystwyth yn ei wneud dros yr iaith Gymraeg. Cynhaliwyd seremoni arbennig brynhawn Gwener 16 Mawrth, a'r machlud ar y môr drwy ffenestri hirion y neuadd fawr yn geflen drawiadol i'r cyfan. Llongyfarchiadau mawr i'r pedwar enillydd – dyma'r pedwar englyn a luniais i'r enillwyr.

Steph Davies
Astudio drwy'r Gymraeg
Mae dyfalbarhad Steph wrth ddysgu'r iaith – hi yw'r unig aelod o'i theulu yng Nghaerffili sy'n medru Cymraeg ar hyn o bryd – yn ein hatgoffa mai braint a hawl pob Cymro a Chymraes yw siarad ei iaith ei hun.

Ynot er dydd dy eni – roedd un rhodd,
        Un rhodd nawr a rwygi
    Yn agored pan ddwedi,
    'Y mae hon yn iaith i mi.'

​
Delyn Fritter
Pencampwr y Gymraeg
Wrth ddarllen am yr hyn y bu Delyn yn ei wneud dros yr iaith, roedd un frawddeg yn ei hamlygu ei hun o'r dechrau: 'Mae'r Gymraeg yn fy nghysylltu â hanes, traddodiadau a diwylliant Cymru – mae'r iaith Gymraeg fel un teulu mawr.'

Drwy'r wlad, o Went draw i Lŷn – ry'n ni oll
        Drwy ein hiaith yn perthyn
    I deulu enfawr Delyn,
    Yn ei hiaith mae Cymru'n un.

Mae casgliad newydd o gerddi am Gymru ac am India, Elsewhere Where Else / Lle Arall Ble Arall, nawr ar werth. Cyfrol amlieithog yw hi a luniwyd ar y cyd gen i a Sampurna Chattarji, un o feirdd Saesneg mwyaf blaenllaw India, a chyfrol sy'n benllanw ar gyfnod maith o gydweithio rhyngom. Yng ngeiriau'r cyflwyniad:

A new collection of poetry, Elsewhere Where Else / Lle Arall Ble Arall, is now for sale. This multilingual collection contains poetry by both myself and Sampurna Chattarji, one of India's foremost English-language authors, and is the high point of a long partnership, as explained in the book's introduction:

Mae'r casgliad yn cynnwys adrannau o gerddi yn Gymraeg, yn Saesneg ac mewn Bangla am Mumbái, am Aberystwyth ac am Kolkata, ynghyd â cherddi ymryson/kobir lorai, adran o gyfieithiadau, nodiadau ac atodiadau diddorol sy'n olrhain ein trafodaethau am y byd a'r betws ar hyd y blynyddoedd. Mae un o fy ngherddi Saesneg, 'Two Parched Poets', ar gael i'w darllen ar y wefan hon.

Cyhoeddwyd y gyfrol gan Poetrywala fel rhan o gyfres o gyfrolau gan feirdd o Gymru ac o India ym mhrosiect Cysylltiadau Barddonol Llenyddiaeth ar Draws Ffiniau (a ariannwyd gan British Council Cymru a Chelfyddydau Rhyngwladol Cymru). Dyma'r pedair cyfrol arall yn y gyfres:

• Aerial Roots gan Subhro Bandopadhyay a Nicky Arscott;
• Open Me My Shadow gan Avner Pariat a Rhys Trimble;
• Interversions gan Nia Davies a Mamta Sagar;
• A Different Water / Dŵr Arall gan Anitha Thampi a Siân Melangell Dafydd.

​Am fwy o wybodaeth am yr hyn y bues i a Sampurna'n ei wneud ar y prosiect, yn cynnwys casgliad o luniau a phum podlediad yn trafod hanes ein hymweliadau â Kolkata, ag Aberystwyth ac â'r Eisteddfod Genedlaethol ym Môn y llynedd, clicia fan hyn.

Ddiwedd Ionawr fe es i'n ôl i India ar gyfer rhan olaf y prosiect, sef er mwyn lansio'r gyfrol a chymryd rhan mewn digwyddiadau yn Kolkata, yng ngŵyl lenyddiaeth enfawr Jaipur (darllena erthygl o bapur newydd Live Mint fan hyn) ac yna yn Delhi (ceir erthygl fan hyn o India Today). I weld fideo ohonof i a Sampurna'n darllen ein gwaith yn Jaipur, clicia fan hyn.

Bu'r daith a'r prosiect ar ei hyd yn brofiad arbennig iawn – diolch i'r beirdd ac i'r cyfeillion lu a fu'n rhan o'r antur, ac yn arbennig i Alexandra Büchler ac, wrth gwrs, i Sampurna.

The book includes sections of poetry in Welsh, English and Bangla on Mumbai, Aberystwyth and Kolkata, as well as a series of ymryson/kobir lorai debate poems, a section of poems in translation, notes and appendices that trace our conversations over the years about almost everything in between. One of my English-language poems, 'Two Parched Poets', can be read on this website.

The collection is published by Poetrywala and is one of a series of poetry collections by poets from Wales and India produced as part of the Poetry Connections project by Literature Across Frontiers (supported by British Council Cymru and Wales Arts International). These are the four other books in the series:​

• Aerial Roots by Subhro Bandopadhyay and Nicky Arscott;
• Open Me My Shadow by Avner Pariat and Rhys Trimble;
• Interversions by Nia Davies and Mamta Sagar;
• A Different Water / Dŵr Arall by Anitha Thampi and Siân Melangell Dafydd.

For more on what Sampurna and I got up to on the project, including a collection of photographs and five podcasts about our time in Kolkata, Aberystwyth and at the National Eisteddfod on Anglesey last year, click here.

In January I returned to India for the last leg, namely to launch the book and to take part in events in Kolkata, at the Jaipur Lit Fest (read an article on the Live Mint website here) and lastly in Delhi (article here from India Today). A video of Sampurna and I reading our work in Jaipur is available here.

The tour and indeed the whole project from start to finish was a wonderful experience – thanks to the all the poets and friends that took part in the adventure, and especially to Alexandra Büchler and, of course, to Sampurna.

Ddiwedd 2017, cafodd Llawr D yn Llyfrgell Hugh Owen ym Mhrifysgol Aberystwyth ei adnewyddu. Agorwyd y fynedfa ar ei newydd wedd ddechrau Ionawr, a gofynnwyd imi lunio dwy gerdd, y naill yn Gymraeg a'r llall yn Saesneg, i nodi'r achlysur. Achubais ar y cyfle i ddarllen am Hugh Owen (1804–81), y dyn ei hun a roes ei enw i'r adeilad, a dysgu o'r newydd am ei waith caled a di-ildio dros addysg yng Nghymru yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Mae'r fynedfa newydd – a symudwyd o ddannedd y gwynt ar flaen yr adeilad – yn borth hwylus at gyfoeth o lyfrau, a byddai'r hen Hugh, dwi'n amau, yn falch ohono.

Yn wyneb rhai, fe gaeai'r gwynt – y ddôr
        I ddysg ond, fel cerrynt,
    Os bu'r drysau ar gau gynt,
    Nid eir heddiw ond drwyddynt.

Ganol Tachwedd fe gynhaliwyd noson arbennig yn yr Hen Goleg yn Aberystwyth i ddathlu llwyddiant pump o gyn-fyfyrwyr y brifysgol yn yr Eisteddfod Genedlaethol ym Môn fis Awst. Roedd hi'n noson hyfryd – perfformiwyd detholiad o weithiau'r buddugwyr, cafwyd sgyrsiau difyr a chyfarchiad arbennig gan feirdd lleol i bob enillydd:

• englynion milwr a hir-a-thoddaid gan Huw Meirion Edwards i gyfarch prifardd y Goron, Gwion Hallam;
• cywydd gan Anwen Pierce i enillydd y Fedal Ddrama, Heiddwen Tomos;
• englynion gan Gruffudd Antur i enillydd y Rhuban Glas, Steffan Prys;
• cywydd gan Osian Rhys i wneuthurwr y Gadair, Rhodri Owens.

Fe ges i, Hywel Griffiths ac Iwan Rhys y dasg o gyfarch ein cyd-aelod ar dîm y Glêr, y prifardd Osian Rhys Jones – neu Osian Corrach i ni! Fe ddaethon ni'n tri i'r casgliad yn y pen draw fod camp Osian, a gipiodd y Gadair brynhawn Gwener y brifwyl (ceir fideo o ran o'r awdl fuddugol fan hyn), ryw fymryn bach yn fwy na champ y Glêr, a enillodd rownd derfynol Talwrn y Beirdd ddydd Sadwrn cyntaf yr Eisteddfod …

​Dyma'r cywydd cyfarch yn ei holl ogoniant:

I Gyfarch Osian

Bydd sôn ym Môn am ennill
Tra bo iaith, tra bo saith sill,
Sôn am swyn un mis o haf,
Stori'r ynys dirionaf …
Stori ffeinal y Talwrn
Draw i dîm y pedwar dwrn!

Ie, pedwar gwlatgar y Glêr –
Ym Modedern mwy doder
Ar faes 'Steddfod, i nodi
Lle bu'r cae, ein henwau ni
Yn nherfyn Môn ar faen mawr,
Unfaen a geiriau enfawr:

'Fan hyn am byth fo'n enwog
Wedi rhemp y pedwar rôg –
Iwan, meistr y gân fu'r gŵr,
Hywel lân fu'r englynwr,
Ac Eurig, ef fu'n gyrru
At Ceri eu cerddi cu …'

Mae un ran o'r maen ar ôl,
Un ag enw gwahanol,
Un rhyfedd o fawr hefyd,
Un bardd byr uwch beirdd y byd,
Enw â bôls, un enw bach,
Enw cweir – Osian Corrach.

Osian a'i iaith yn canu
Yn y ddawns ar noson ddu,
Ein Osh ddi-fraw, Osh ddi-frys,
Osh ar redeg, siaradus,
Osian lân ei delyneg,
Osian ar dân i gael deg.

Corrach yr un marc arall,
Gŵr all o hyd guro'r llall,
Llwynog y llinell well wyt,
Sonedwr persain ydwyt,
Y boi sydd yn dweud pob sill
Unsain fel pe bai'n bennill!

Ym Môn, na, ni bydd maen hir
Nac enwau, er a genir,
Ond saif d'awen bnawn Gwener
Am oesau i galonnau'r Glêr,
A thra bo iaith, a saith sill,
Bydd sôn ym Môn am ennill.