A hithau'n Galan Mai, a mwy o angen nag erioed yn sgil y Meudwyo Mawr i ddathlu dyfodiad yr haf, dyma rannu golygiad gen i o garol haf gan Huw Morys. Bardd o'r ail ganrif ar bymtheg oedd Huw (1622–1709) – y mwyaf o feirdd y ganrif honno – ac roedd o'n byw ym Mhont-y-meibion yn nyffryn Ceiriog. Canodd gannoedd o gerddi yn ystod ei oes hir, ac mae'r rhan fwyaf ohonyn nhw wedi goroesi mewn llawysgrifau, a rhai yn ei law ef ei hun. Ychydig sy'n cofio amdano heddiw, yn anffodus, gan mor llwyr y difrïwyd yr ail ganrif ar bymtheg fel canrif y dirywio mawr yn hanes llenyddiaeth Gymraeg. Ond fel y bydda' i'n ei ddangos mewn ysgrif yn Y Gynghanedd Heddiw, cyfrol wedi ei golygu gen i ac Aneirin Karadog a gyhoeddir yn nes ymlaen eleni (gw. erthygl gen i ac Aneirin yn y rhifyn cyfredol o Barddas), mae Cymru ar ei cholled yn sgil gwarthnodi ac anwybyddu cynnyrch hynod amrywiol a chyfoethog y ganrif honno. Er mwyn dechrau'r gwaith mawr o gywiro'r gwall, mae'n fwriad gen i gyhoeddi golygiadau o rai o gerddi Huw erbyn dathlu pedwar canmlwyddiant ei eni yn 2022.

This is my new edition of a carol haf, or summer carol, by the greatest Welsh poet of the sixteenth century, Huw Morys (1622–1709) of Pont-y-meibion in the Ceiriog valley. My edition is based on the only extant manuscript copy, whose readings are superior to the other known texts (the most recent of which was published in 1902), and brings the text together with its original tune (my unfortunate but well-meaning attempt at singing it can be heard from the hour mark on in April's Clera podcast). May-day poems were sung with accompaniment on the fiddle to joyfully celebrate the beginning of summer, and often include a brief commentary on the year gone by. Huw refers to the blight of taxation during the reign of William III (1689–1702), and the poem therefore probably belongs to the 1690s, perhaps after 1695, when heavy taxes were raised to finance the king's wars on the continent. It is my intention to edit and publish a selection of Huw's vast output to mark the fourth centenary of his birth in 2022.

Yn yr ail rifyn o bodlediad Clera yn ystod y Meudwyo Mawr – ar gael ar SoundCloud ac ar iTunes – ry'n ni'n trafod beth sy'n fy nghadw i ac Aneirin yn brysur, a dim yn fwy na golygu ar y cyd Y Gynghanedd Heddiw (Cyhoeddiadau Barddas), cyfrol newydd am y grefft a gyhoeddir yn nes ymlaen eleni. I ddarllen erthygl gan Aneurig sy'n amlinellu gweledigaeth a chynnwys y gyfrol yn y rhifyn cyfredol o gylchgrawn Barddas, clicia fan hyn a throi at dudalen 28. Ceir trafodaeth ar ffugenwau – pam, sut a pha rai sy'n aros yn y cof – a cherdd newydd sbon gan Elinor Wyn Reynolds. At hynny, ceir eitem newydd lle ry'n ni'n gwahodd beirdd i rannu eu harferion creu â ni – sef ble, pryd a sut maen nhw'n mynd ati i lunio cerdd – a'n bardd cyntaf yw Philippa Gibson o Bontgarreg. Hynny i gyd a llongyfarchion i Dr Nei am gwblhau ei draethawd PhD yr wythnos hon! Cloir y bennod ag eitem gerddorol, ymdrech ffôl ond llawn bwriadau da gen i i ganu carol haf gan Huw Morys, bardd mwyaf yr ail ganrif ar bymtheg, a ninnau bellach ar drothwy mis Mai. I ddarllen golygiad llawn o'r gerdd honno gen i, clicia fan hyn.

1. Hynt a helynt y ddau hyn
2. 13.15 Pwnco: ffugenwau o bob math
3. 33.35 Pos rhif 38 gan Gruffudd a'i Ymennydd tu Mewn
4. 38.05 Yr Orffwysgerdd: 'Y Goeden Bants' gan Elinor Wyn Reynolds
5. 44.40 Eitem newydd am arferion creu'r beirdd: Philippa Gibson
6. 44.50 Llinell Gynganeddol Ddamweiniol y Mis
7. 57.10 Y Newyddion Heddiw
8. 01.00.00 Carol haf gan Huw Morys

The Clera podcast this month (on both SoundCloud and iTunes) includes a discussion on poetic pseudonyms – those little nom de plumes that Welsh poets have to conjure up whenever they enter an eisteddfod competition – a brand new poem about pants (what else?) by Elinor Wyn Reynolds, and a new item on poets' writing habits (our first contribution comes from Philippa Gibson). All this and congratulations to Dr Aneirin for passing his PhD viva this week, and a musical number by yours truly to round things off, an attempt at least to sing a timely carol haf by Huw Morys (1622–1709). To read my new edition of the poem, click here.

Daeth newid ar ein byd ni i gyd fis Mawrth eleni, ac mae pawb yn dal i addasu ac i ymdopi mewn gwahanol ffyrdd â'r Cau Mawr yn sgil ymlediad y feirws creulon. Dyw podlediad Clera (ar SoundCloud ac ar iTunes) ddim yn eithriad, a'm gobaith i a Nei yw y bydd hwnnw'n fodd i ysgafnhau'r baich ac i fyrhau'r oriau nes y daw pethau'n ôl at eu coed unwaith eto. Gyda hynny mewn golwg, mae'r rhifyn y tro hwn yn cynnwys trosolwg o'r arlwy helaeth iawn sy ar gael ar lein i'r rheini sy'n caru barddoniaeth ac, yn wir, lenyddiaeth yn gyffredinol, yn cynnwys fy ngwefan i, gwefan Nei a gwefannau Barddas, ystamp.cymru, Cerddi Corona ar Facebook a llawer mwy. Ceir hefyd gerdd i godi calon pawb gan Iwan Rhys – ac nid Iwan sy'n darllen ond, yn hytrach, ei ddatgeiniad dros dro, y Bardd Plant Gruffudd Owen – ynghyd ag eitem am gyfrol newydd sbon ac unigryw iawn Aled Jones Williams o gerddi, Cerddaf o'r Hen Fapiau, yn cynnwys cyfraniad gan Arwel Rocet Jones. Gellir archebu copi o'r gyfrol honno – wedi ei chreu â llaw gan Aled ei hun – drwy glicio fan hyn. Hynny i gyd, a'r newyddion fod fy nghyfrol newydd o gerddi, Llyfr Gwyrdd Ystwyth (Cyhoeddiadau Barddas), bellach wedi ei hargraffu … ond mae'r copïau i gyd yn sownd o hyd yn yr argraffdy!

1. Croeso gan Aneurig
2. 12.30 Pwnco: golwg ar hyn sy ar gael ar lein i'r rheini sy'n caru barddoniaeth
3. 28.15 Pos rhif 37 gan Gruffudd a'i Ymennydd Miniog
4. 34.30 Yr Orffwysgerdd: Gruffudd Owen yn darllen 'Crwyth y Pythgodyn' gan Iwan Rhys
5. 37.55 Eitem am gyfrol newydd Aled Jones Williams
6. 44.40 Llinell Gynganeddol Ddamweiniol y Mis!
7. 54.00 Y Newyddion Heddiw

With the Coronavirus changing all of our lives, our hope is that this month's Clera podcast (on both SoundCloud and iTunes) will come as a welcome distraction. Speaking of which, this time we have a roundup of what else's on offer online free and readily available for those who love Welsh poetry, also a look at Aled Jones Williams's brand new collection of poetry, Cerddaf o'r Hen Fapiau – a unique manuscript handcrafted by the poet himself and available in limited supply – and a humorous poem by Iwan Rhys performed by Bardd Plant Cymru, Gruffudd Owen.

A ninnau bellach wedi gadael yr Undeb Ewropeaidd – yn gyfansoddiadol, o leiaf – mae rhifyn y mis bach o bodlediad Clera (ar SoundCloud ac iTunes) yn rhoi llais i wrthdystiad y beirdd. Yn ogystal â gorffwysgerdd yr un gen i ac Aneirin, ceir cerddi hefyd gan Mari George, Iestyn Tyne, Emyr Lewis, Annes Glyn, Siôn Aled a Siân Northey – blodeuged o wyth cerdd, felly, i gadw'r fflam yn fyw. Gelli ddarllen fy ngherdd i, 'Parliament Square', ar y wefan hon drwy glicio fan hyn. Ceir hefyd rywfaint o hanes taith Aneirin i Lydaw'n ddiweddar, a thaith arall gen i i India, y tro hwn i Kolkata, er mwyn lansio a hyrwyddo cyfrol newydd o gerddi i blant, The Bhabachyacka and Other Wild Poems (Scholastic India), ar y cyd â Sampurna Chattarji. Trafodaeth hefyd ar feirniadu mewn eisteddfodau – yn cynnwys tips i gystadleuwyr a sylw i wefan wych Cymdeithas Eisteddfodau Cymru – hanes noson ddiweddaraf Cicio'r Bar gyda Mari George a Bwca, ynghyd â'r holl eitemau eraill arferol.

1. Hynt a helynt Aneurig, o Lydaw i Kolkata
2. 15.25 Pwnco: beirniadu eisteddfodol
3. 29.55 Pos rhif 36 gan Gruffudd a'i Ymennydd Miniog
4. 33.10 Y Gorffwysgerddi: rhesaid o gerddi i nodi gadael yr Undeb Ewropeaidd
​5. 43.25 Llinell Gynganeddol Ddamweiniol y Mis!
6. 50.40 Y Newyddion Heddiw

In the wake of the UK's departure from the European Union, February's Clera podcast (on both SoundCloud and iTunes) has a medley of poems by eight poets that form a challenge to those who think the battle's over (read mine here). We also hear from Aneirin about his recent visit to Brittany, I share some stories from my recent visit to Kolkata, and we both discuss the role of adjudicating in eisteddfodau all across Wales.

Ddiwrnod olaf Ionawr eleni, fe ges i fy hun ar gyrion Llundain â rhyw chwe awr i'w treulio cyn dal trên yn ôl i Aberystwyth. A hithau'n ddiwedd cyfnod hir i'r Deyrnas Unedig o fod yn aelod cyflawn o'r Undeb Ewropeaidd, fe ges i fy nhynnu i gylch y llewod yn Parliament Square. Ac i sgubo hynny o arswyd o'r cof, dyma gael llond pen o wynt drannoeth a theimlo brath yr ewyn wrth ymuno â gwrthdystiad llafar ar brom Aber. I ddarllen yr hanes yn llawn, ynghyd â chywydd a ysgrifennais yn sgil yr ymweliad â chanol Llundain, clicia fan hyn.