(a loose translation)

Language side-steps us, wrong-foots, sends
us packing,
so task by task, let's tackle it head on,
get warmed up and stuck in.

Welsh is a loose ball bobbling,
waiting for you to grab it,
and once you do, you'll find yourself part
of a brand new team.

Cynhaliwyd Gwobrau Gŵyl Ddewi yn yr Hen Goleg eleni yng nghwmni'r Is-ganghellor Elizabeth Treasure a'r siaradwr gwadd, Sara Gibson, i ddathlu'r hyn y mae myfyrwyr ac aelodau o staff Prifysgol Aberystwyth yn ei wneud dros yr iaith Gymraeg. Cynhaliwyd y seremoni arbennig brynhawn Iau 14 Mawrth. Llongyfarchiadau mawr i'r chwe enillydd – dyma'r englynion a luniais iddynt. (Clicia fan hyn i ddarllen am seremonïau 2017 a 2018.)

Rebecca Snell
Gwobr Pencampwr y Gymraeg
Mae gan bawb yn Adran y Gymraeg ac Astudiaethau Celtaidd – fel llawer arall – edmygedd mawr o Rebecca, nid yn unig am ei gallu academaidd a chreadigol, ond hefyd ei dyfalbarhad a’i hangerdd heintus, meddwl agored dros yr iaith.

Dysgu iaith, dewis gweithio. Sibrwd iaith,
        Asbri’r dydd yn gwawrio.
    Medru iaith, cael mynd am dro
    Ar heol heb ei thrio.


Anne Robbins
Gwobr Pencampwr y Gymraeg
Yr hyn a’m trawodd wrth ddarllen am Anne yn sgil y wobr hon oedd ei diwydrwydd mawr y tu hwnt i’r ddarlithfa, wrth iddi roi iaith ei hastudiaethau yn yr Adran ar waith ym mhob agwedd ar ei bywyd yn Aberystwyth.

Am nad y dysgu’n unig – yw dy nod,
        Y ni sy’n freintiedig
    Dy gael, yn hael drybeilig,
    Yn Aber, Anne, ar y brig.

​
Demi John
Gwobr Astudio drwy’r Gymraeg
Bydd yr iaith yn werthfawr iawn iddi yn ei gyrfa yn y dyfodol, meddai Demi, a hawdd gweld sut y mae hi wedi rhoi lle amlwg i’r Gymraeg yn ei bywyd – bu’n gwirfoddoli’n ddiweddar fel cwnstabl, ac mae ganddi bâr o gyffion sy eto heb eu defnyddio!

Mewn handcuffs neu mewn cyffion, neu yn rhydd,
        Mae’r iaith yng Nghwm Cynon
    Heddiw eisiau heddweision …
    Dyma job i Demi John.

Janet Hardy
Gwobr y Dysgwr Disglair
Daeth Janet i Aber yn 1975, a bydd ei phrofiad ar y llwybr at yr iaith yn gyfarwydd i nifer sy’n mynd i’r afael â’r her o geisio dysgu’r Gymraeg, ond yr hyn sy’n arbennig am ei stori yw’r ffaith iddi ddal ati, a dal ati, a dyfalbarhau nes ei bod yn rhugl – fel cnwd o ŷd yn tyfu.

Mae’r hewl drwy Gymru i’r heulwen weithiau’n hir
        Weithiau’n hallt ddiorffen,
    Eto mae drwy’r gwynt ym mhen
    Y daith, iaith sy’n wenithen.


Trish Sadler-McGrath
Gwobr Hyrwyddo’r Gymraeg yn y Gweithle
A hithau’n gweithio yn Undeb y Myfyrwyr, mae Trish yn gwybod yn well na neb pa mor effeithiol y gall cydweithio fod, ac mae’r ffaith ei bod yn rhoi lle canolog i’r Gymraeg yng ngwaith yr Undeb yn dyst i’r weledigaeth honno.

Ar wahân drwy’r hen dir hwn – yn ein swydd,
        Hawdd suddo dan fyrdwn
    Y daith, ond os cydweithiwn,
    Hyder y pac goda’r pwn.


Elin Royles
Gwobr Cyfraniad Arbennig i’r Gymraeg
Un agwedd ar gyfraniad enfawr Elin i’r Gymraeg yn y Brifysgol yw ei gallu i lywio ac arwain trafodaethau am yr iaith mewn pwyllgorau a chyfarfodydd di-ri, felly dyma gyflwyno yn yr englyn hwn gynnig sy’n dyst i’r cyfraniad arbennig hwnnw.
​
Un cynnig pwysig heno – bawb, a roir
        Ger bron, codwch ddwylo!
    Byw wnawn trwy’r iaith bob un tro …
    Elin, mae pawb yn eilio.

Mae gwefan newydd wedi ei lansio gan wasg Atebol, sef barddoniaeth.cymru. Adnodd ymarferol yw'r wefan ar gyfer cyflwyno a dadansoddi barddoniaeth yng Nghyfnod Allweddol 3. Mae'r wefan yn cynnwys deugain o gerddi wedi eu dosbarthu yn ôl wyth o themâu, a hynny gan drawstoriad eang o feirdd am bynciau amrywiol iawn. Ceir yn eu plith un gerdd gen i, sef Y Cadno Coch o'r gyfrol Sgrwtsh! (Gomer, 2011).

​Mae'r adnoddau'n cynnwys fideo o'r bardd yn darllen ac yn trafod y gerdd, crynodeb ohoni, tŵlbocs gweithgareddau a thasgau amrywiol. Y nod, wrth gwrs, yw galluogi i bobl ifanc fwynhau barddoniaeth o'r newydd.

Fel y nodir ar y wefan, bwriad yr adnodd yw cefnogi Rhaglen Astudio Llafaredd a Darllen y Fframwaith Llythrennedd a Rhifedd, ac fe'i ariannwyd yn rhannol gan Lywodraeth Cymru. Awdur y wefan yw'r prifardd Ceri Wyn Jones.

Rhaid bod rhywbeth yn y dŵr yr hydref hwn, oherwydd fe sefydlwyd dwy fenter lenyddol newydd sbon ym mhrifysgolion Aberystwyth a Bangor o fewn ychydig fisoedd i'w gilydd.

Yn Aber fis Tachwedd, lansiwyd noson gyntaf Cicio'r Bar yng Nghanolfan y Celfyddydau gen i a Hywel Griffiths, a hynny yng nghwmni prifardd Cadair Eisteddfod Genedlaethol Caerdydd, Gruffudd Owen, a'r band Blodau Gwylltion, sef prif lenor yr Eisteddfod, Manon Steffan Ros, ac Elwyn Williams. Lluniodd Hywel gerdd i gyfarch Manon ar ei champ, ac ysgrifennais innau gywydd i gyfarch Gruffudd – mae'r gerdd honno ar gael i'w darllen ar y wefan hon.

… Enillodd, cipiodd y cae,
Rhagorodd ei rheg eiriau,
Ŵr hoff, a hawliodd, Gruffudd,
Holl glod Eisteddfod Caerdydd …

Mae Cicio'r Bar yn rhoi llwyfan rheolaidd yn Aber i farddoniaeth a cherddoriaeth, a chynhelir y noson nesaf – yng nghwmni bardd o fri (i'w gadarnhau) a'r band Patrobas – nos Wener 8 Chwefror. Clicia fan hyn i archebu tocynnau.

Ym Mangor ddechrau Medi, sefydlwyd cymdeithas newydd er mwyn dathlu llenyddiaeth yn ei holl amrywiaeth, sef Cymdeithas John Gwilym Jones. Gofynnwyd imi lunio cywydd i ddathlu sefydlu'r gymdeithas, ac mae'r gerdd honno hefyd ar gael i'w darllen ar y wefan.

Mae'r ddwy fenter, ynghyd â sefydlu cangen o Fragdy'r Beirdd yn Nghaernarfon ym mis Hydref, yn dysg i fywiogrwydd y sîn gelfyddydol heddiw, a'r sîn farddol yn arbennig. Hir y parhaent!

Mae chwech o storïau doniol newydd i blant rhwng 7 ac 11 oed (Cyfnod Allweddol 2) wedi eu cyhoeddi gan CAA – Canolfan Adnoddau Addysgol – sef Cyfres Halibalŵ:

• Syniadau Slei gan Mari Løvgreen
• Y Tocyn Raffl gan Anni Llŷn
• Project Poli gan Gwenno Mair Davies
• Tŷ Tomi Treorci gan Dafydd Llywelyn
• Iârgyfwng! gan Gwennan Evans
• Teulu Tŷ Bach gen i

Yng ngeiriau golygydd y gyfres, Fflur Aneira Davies:

'Rydym wrth ein boddau yn cael cyhoeddi’r llyfrau gwreiddiol hyn i blant Cymru. Maen nhw wedi’u hysgrifennu gan awduron ifanc a phoblogaidd sy’n gweithio’n gyson gyda phlant yr oedran hwn, felly maen nhw’n adnabod eu cynulleidfa yn dda. Bydd y nofelau bywiog, yr hiwmor a’r lluniau lliw gan arlunwyr talentog yn siŵr o apelio at ferched a bechgyn ledled Cymru. Mae’r gwerthiant wedi bod yn wych yn y pythefnos cyntaf ers eu cyhoeddi.'

Yn rhyfedd iawn, rydw i, Fflur, Mari a Gwenno i gyd yn raddedigion o Adran y Gymraeg ac Astudiaethau Celtaidd, a hynny'r un flwyddyn! Roedd yn braf iawn cwrdd â'r tair eto yn lansiad y gyfres yn Ysgol Gynradd Llanbryn-mair ddechrau Tachwedd.

Mae fy stori i, Teulu Tŷ Bach, wedi ei ddarlunio'n wych gan Rhys Aneurin ac yn sôn am dri chymeriad rhyfedd sy'n byw yn y tŷ bach hwnnw, sef Blodwen a'i gŵr, Cleif, a'u ci Sam. Mae Blodwen yn hoffi garddio, mae Cleif yn hen bysgotwr tal, tal ac mae Sam y Ci'n treulio'i amser yn trio cael gafael ar y Gath Drws Nesaf …

Mae syniadau a gweithgareddau difyr i gyd-fynd â'r storïau ar wefan Hwb, sy'n addas i oedolion eu defnyddio gyda phlant wrth hybu iaith a llythrennedd mewn ysgolion ac yn y cartref.

Ceir adolygiadau ar wefan Mam Cymru ac ar flog Bethan Gwanas.