Cerddi newydd: cerddi Donostïa

Ganol Gorffennaf eleni, fe deithiais i a Karen Owen i Wlad y Basg i gynrychioli Cymru mewn gŵyl barddoniaeth fyrfyfyr yn Donostïa (San Sebastian yn Sbaeneg). Mae'r traddodiad o fyrfyfyrio mor gryf yng Ngwlad y Basg nes bod ei beirdd yn medru llunio cerddi newydd sbon ar unrhyw destun o fewn ychydig eiliadau! Bu'n rhaid i mi a Karen lunio cerddi byrfyfyr hefyd, ond fe gawson ni ychydig mwy o amser i wneud hynny. I ddarllen y cerddi a luniais yng Ngwlad y Basg ac am fwy o hanes y daith, clicia fan hyn.

Yn ogystal â bod yn brofiad arbennig, roedd yr ŵyl hefyd fel pe bai'n rhoi dwy her imi: Oni ddylid perfformio mwy o farddoniaeth yn yr awyr agored yng Nghymru? Ac oni ddylai beirdd a pherfformwyr Cymru fynnu eu bod yn cael darllen eu gwaith drwy systemau sain o safon?

Cynhaliwyd dau ddigwyddiad yn yr awyr agored fel rhan o'r ŵyl, y naill yn yr hen dref yn ninas Donostïa a'r llall yn nhref wledig Oñati (lle tynnais y llun uchod). Trefnwyd y lleoliadau o flaen llaw – llwyfannau naturiol mewn sgwariau gan amlaf – ond doedd dim wedi ei baratoi o ran y gynulleidfa. Dim tocynnau, ac ychydig iawn o hysbysebu – ffurfiodd y gynulleidfa'n naturiol wrth i'r bobl leol gerdded heibio a chlywed y sŵn. Roedd y ffaith fod y beirdd yn llafarganu eu gwaith yn help, mae'n siŵr, o ran denu'r dorf, ynghyd â'r elfen berfformiadol gref, sef gosod testun a disgwyl i'r bardd ateb o fewn ychydig eiliadau. Ond wrth fynd â barddoniaeth yn syth at y bobl yn y strydoedd, fe welais i rywbeth nad yw'n digwydd yng Nghymru ond ar rai achlysuron penodol – cynulleidfa o bob oedran, rhyw a chefndir yn dod ynghyd i fwynhau gwrando ar gerddi.

Mae'r ail bwynt ynghlwm â'r cyntaf, sef bod y digwyddiadau awyr agored wedi eu hwyluso'n fawr gan safon y system sain. Llond trol o focsys technegol a weiars, ynghyd ag un seinydd tenau, uchel, a dyrnaid o feics, a'r cyfan yn cael ei wthio'n hwylus o'r naill le i'r llall gan ddau dechnegydd. Wrth ddarllen fy ngherddi byrfyfyr o flaen y meic mewn strydoedd poblog, fe wyddwn i bob tro fod y gynulleidfa'n clywed pob gair. Doedd dim angen imi godi fy llais na phoeni pa mor agos yr o'n i at y meic – dim ond canolbwyntio ar ddarllen y gerdd. A dyma sylweddoli pa mor aml mae'r gwrthwyneb yn digwydd mewn digwyddiadau yng Nghymru – meics doji sy'n gwegian fel hen bolion ffa, eu sain yn popian a minnau'n clustfeinio i glywed fy llais fy hun.

Beth amdani, Barddas, Llenyddiaeth Cymru neu Gyngor Celfyddydau Cymru, neu gynghorau sir a thref, o ran hynny – a yw'n amser buddsoddi mewn systemau sain symudol sy'n deilwng o gerddi modern, a dod â barddoniaeth yn nes at y bobl?

---

Earlier this July, Karen Owen and I took part in a festival of improvised poetry in Donostia (San Sebastian in Spanish) in the Basque Country. The improvised poems I composed for four events during the festival are available here. The festival was a great experience, and two outdoor events in particular made me wonder whether more should be done to bring poetry to public spaces in Wales. Pop-up events in the streets of Donostia and Oñati drew large crowds and were facilitated by a state-of-the-art moveable sound system. Whilst performances in Wales are often hampered by floppy mikes and poor speakers, reading poems in the crowded streets of the Basque Country was a pleasure – no need to raise my voice or worry about feedback. Is it time organisers in Wales invested in a sound system that would allow modern Welsh poets to reach new audiences?

---

2016ko uztailean Karen Owen eta biok bertsolaritza jaialdi batean parte hartu genuen Donostian, Euskal Herrian. Geure olerkigintzaren fineziaz oso harro gaude galesdunok, baina hala ere euskararen bertso tradiziokoek, hots, ustekabean zeinnahi gai jarrita olerki inprobisatuak berehalaxe botatzen dituzten batbateko birtuosoak diren horiek, ez dute parerik. Hemen bildutako olerkiak jaialdian errezitatu nituen, bakoitza ordubetean gehienez ere antolatzaileek hautatutako gaiei buruz idatzirik baina hori bai, erritmo eta aliterazioaren galesezko arauak ondo beteaz! Esperientzia ahaztezina izan da. Eskerrik asko honetan aritu diren guztiei!